سارویه اصفهان

139301091227397102429974

تپه سارویه

سارویه یا کهن دژ یا تپه اشرف نام بنایی بسیار کهن در اصفهان است که در کنار پل شهرستان و در کناره شمالی زاینده رود قرار دارد. این بنا کتابخانه بزرگی بوده‌است که در آن کتاب‌های فراوانی نگهداری می‌شده‌است. سارویه در حمله اعراب به ایران ویران گردید و اکنون تنها بقایای آن به صورت تپه‌ای باقی‌مانده‌است که بنام “تپه اشرف” معروف است. ابن رسته در قرن سوم هجری در مورد سارویه چنین می‌نویسد:در شهر جی بنای کهنه‌ای به شکل قلعه وجود داشته‌است موسوم به ساروق یا سارویه. چون این بنا بسیار کهنه‌است نمی‌توان بانی آن را معلوم کرد و گویند قبل از طوفان نوح ساخت شده‌است

تاریخ ساخت سارویه

برخی از تاریخنگاران بنای سارویه را به تهمورس سومین شاه از سلسلهٔ پیشدادیان نسبت داده‌اند. نویسنده کتاب نسب‌نامه که در آغاز حکومت سلجوقیان می‌زیسته در رساله‌ای بنام انساب ملوک پارس نوشته:تهمورس نخست دو بنا و آبادی در این محل نزدیک به یکدیگر طرح کرده و بساخت و نام یکی را سارویه و دیگری را مهرین نهاد و به بازبینی زمان جمعیت و آبادی آن‌جا بسیار شده به یکدیگر پیوست و شهری معتبر گردید.برخی دیگر از تاریخنگاران نیز ساخت آن را به گشتاسپ یکی از شاهان کیانی نسبت می‌دهند. بر پایه این نوشته‌ها، گشتاسپ به وزیر خود جاماسپ که فرد فرزانه و دانشمندی بوده‌است دستور می‌دهد که برای نگهداری کتاب‌های موجود کتابخانه‌ای بنا کند که بسیار استوار باشد. ابن ندیم، نویسنده کتاب الفهرست، اطلاعاتی ارزشمند درباره کهن دژ را عیناً از کتاب اختلاف الزیجات نوشته ابومشعر بلخی آورده‌است:

ایرانی‌ها پس از این که بهترین وسیله را برای ثبت و ضبط و نوشتن و نگهداری دانش بدست آوردند برای یافتن بهترین جا و مکان جهت بنیاد کتابخانه و گنجینه کتاب به جستجو پرداختند، جایی که از زمینلرزه بر کنار و گل آن چسبندگی داشته باشد تا برای ساختمان‌های محکم و پابرجا پسندیده باشد. پس از کنجکاوی بسیار سرانجام شهرستانی که همه این محسنات را داشت یافتند و آن شهر اصفهان بود. در آن جا هم پس از کاوش نقاط گوناگون شهر، روستای جی را بهترین جا و مکان یافتند. در جی، «کهن دژ» را برگزیدند و در آن جا عمارتی رفیع بنیاد نهادند و آن را «سارویه» نامیدند. مردم از پی بنا به سازنده و پایه‌گذار آن پی بردند زیرا در سالهای گذشته گوشه‌ای از ساختمان سارویه ویران گردید و در آن سُغی دالانی نمایان شد که با گِل سفت ساروج ساخته شده بود و در آن کتابهای فراوانی از نوشته پیشینیان نهاده بودند که بر پوستِ درخت خدنگ نوشته بودند در دانش‌های گوناگون. شماری از این کتاب‌ها به دست کسی رسید که در خواندن آنها دانا و توانا بود. در آنها نوشته‌ای از برخی شاهان ایران یافتند که چنین بود: «به تهمورس شاه که دوستدار دانش و دانش‌پژوهان بود خبر دادند که در اثر یک پیشامد آسمانی که در باختر به پیدایش خواهد پیوست، به چرایی ریزش بارانهای پی در پی، جهانی را آب فرا خواهد گرفت. زمان وقوع آن با گذشتن ۲۳۱ سال و ۳۰۰ روز از آغاز پادشاهی سلسله وی خواهد بود». منجمان تهمورس شاه را بر آن داشتند که برای پرهیز از زیان و خسارات برآمده از آن توفان چاره‌ای اندیشد و گفتند زیان و خسران آن باران و توفان تا انتهای خاور کشیده خواهد شد. تهمورس شاه، مهندسان را فرمان داد در سراسر ایرانشهر کاوش کنند و جویا شوند جائی را که از هر نظر برتری داشته باشد، برای ساختمان بنایی برای نگهداری آثارِ دانشِ برگزیدگان، برگزینند. وی کتاب‌ها را در سارویه اصفهان قرار داد.

سرانجام سارویه

در زمان حمله اعراب به اصفهان، ساختمان بیرونی دژ نابود شده‌است. آنگونه که ابو مشعر بلخی می‌گوید، اعراب به گمان یافتن گنج شروع به تخریب و ویرانی دژ می‌کنند و بسیاری از کتاب‌ها به این روش نابود می‌شود. اما از آنجا که مخزن کتابخانه در دالان‌های مخفی زیر زمینی بوده‌است، به شماری از کتاب‌ها آسیبی نمی‌رسد تا اینکه در سال ۳۵۰ قمری، براثر فروریختن سقف یکی از دالان‌ها، مخزن کتابخانه نمایان می‌شود. به دستور خلیفه بسیاری از این کتاب‌ها بر بار صدها شتر به بغداد منتقل می‌شود و بسیاری دیگر از کتاب‌ها در همانجا نابود می‌گردد

وضعیت کنونی

پس از انجام کاوش در این مکان هفت هزار ساله، هم اکنون بر روی آن پیست موتورسواری بنا شده است.

برچسب ها

ممکن است به این موارد نیز علاقه مند باشید:

0 دیدگاه در “سارویه اصفهان”

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *