کليساي گريگوري استپان از آثار تاريخي منحصر به فرد اقليت‌هاي مذهبي در استان همدان است که در قسمت شرقي تپه هگمتانه در محله قديم ارامنه شهر همدان قرار دارد. اين کليسا در سال ۱۶۷۶ ميلادي و همزمان با سلطنت شاه سليمان صفوي توسط عده‌اي از ارامنه اصفهان و همچنين مهاجران و تجار ارمني روسيه که در همدان ساکن شده بودند، ساخته شد. اين کليسا متعلق به مسيحيان پيرو مذهب پروتستان است.
کليساي گريگوري استپان داراي پلان مستطيل شکل به ابعاد ۲۱×۱۳ متر است و نماي آن از آجر و خشت مي‌باشد. کليسا در قسمت نماي خارجي داراي طاق‌نماهايي با قوس هلالي براي تزئين است و اين طاق و قوس‌ به سبک طاق رومي ايجاد شده‌اند. ورودي کليسا شامل چهار ستون مدور سنگي به ارتفاع ۴ متر مي‌باشد که با قوس‌هاي جناغي به يکديگر متصل شده‌اند. برج ناقوس کليسا با بهره‌گيري از سبک گنبدهاي رک بنا شده است که از سطح زمين بيش از ۵ متر ارتفاع دارد. کليسا داراي سه درِ ورودي است. درِ اصلي در زير برج ناقوس‌خانه واقع در ضلع غربي واقع شده و دو در ديگر يکي در وسط ضلع شمالي و ديگري در ضلع جنوبي تعبيه شده است. درِ جنوبي به حياط خلوت و درِ شمالي به صحن حياط اصلي کليسا منتهي مي‌شود.
اين کليسا داراي يک سالن اصلي و يک کتابخانه مي‌باشد و نماي داخلي آن از آجر ساخته شده است. فضاي داخلي کليسا عاري از هرگونه تزئينات وابسته به معماري است و فقط با تابلوهاي تمثال حضرت مسيح(ع)، مريم مقدس(س) و وارطان ماميکونيان (سردار بزرگ لشگر ارمنستان) تزئين شده است. اطراف محراب کليسا در گذشته به وسيله گچ پوشيده شده بود که در حال حاضر از آن لايه‌برداري شده است. نور مورد نياز از طريق ۱۲ پنجره مشبک با قوس جناغي که به صورت قرينه در بدنه ديوارهاي شمالي و جنوبي تعبيه شده‌اند و ۲ پنجره که در ضلع غربي قرار دارند، تأمين مي‌شود. در منتهي‌اليه ديوار شمالي کليسا، حوضچه سنگي غسل تعميد با کتيبه سنگي قرار دارد که از آثار برجسته کليسا به شمار مي‌رود.
کليساي گريگوري استپان يک بار در سال ۱۹۳۲ ميلادي بازسازي و مرمت شد.
در اين کليسا آرامگاه چند تن از شخصيت‌هاي برجسته مذهبي همچون عالي‌جناب دريزنيک وارتاپت کارکسيان؛ نايب خليفه ارامنه جلفاي اصفهان و رهبر ديني ارامنه همدان و اراک و کشيش درخاچاطور قرار دارد.

منبع: seeiran.ir