اين منطقه درشمال شهرستان بندرعباس و قسمت جنوبي شهرستان حاجي آباد قرارگرفته است و وسعت منطقه درحدود ۳۶۰۰۰ کتارمي باشد. اين منطقه در قسمت مرتفع استان قرارگرفته و حداقل ارتفاع آن درحدود ۷۰۰ متر بالاتر از سطح دريا مي باشد. کوه هماگ بلندترين ارتفاع استان هرمزگان از رشته کوههاي زاگرس جنوبي است.
تشگر (tashger) به ارتفاع ۳۲۶۷ متر از سطح دريا بلند ترين قله ي هماگ مي باشد. کوه هماگ از غرب به روستاي سيرمند از شرق به روستاي هماگ از شمال به روستاي شميل ‌‍، جائين ، فارغان و بخوان وجنوب را روستاهاي سياهو ، زاکين ، تنب سورو ، تل گردو ، يخوران در بر ميگيرد.
بيش از ۹۰ درصد مساحت منطقه را ارتفاعات تشکيل مي دهند که در قسمتهاي غربي اين ارتفاعات به صورت تپه ماهوري بوده و در قسمتهاي مرکزي وغربي اکثراً صخره ايي بوده و در آن چنان شيب زياد دارند که گذر از آنها تقريباً غير ممکن است. وجود کوهسارهاي فراوان باعث جاري شدن رودخانه هاي دائمي و فصلي فراوان شده است. بر اثر شرايط خاص ژئولوژيکي منطقه ، چشمه سارهاي متعددي آب موردنياز مردم محلي وحيات وحش راتامين مي کنند.
آب و هواي منطقه گرم وخشک بوده و درارتفاعات ، زمستانهاي سرد و تابستانهاي معتدل مي باشد . ميزان نزولات آسماني اين منطقه نيز نسبت به ساير نقاط استان ازشرايط بهتري برخورداراست و بين ۳۰۰ تا۴۰۰ ميلي متربارندگي ، درسال گزارش شده است. اين منطقه به علت برخورداري از تنوع زيستگاهها ، تغييرات ارتفاعي و اقليم مناسب از پوشش گياهي متنوع و مناسبي برخورداراست . مهمترين حيات وحش منطقه رادرارتفاعات کل و بز و در ارتفاعات مياني قوچ و ميش کارکارال ، خرس سياه ، پلنگ ، گربه وحشي ، ودرتپه ها ومناطق دشتي جبير، روباه معمولي ، کفتار گراز ، خدنگ وانواع جوندگان تشکيل مي دهند. پرندگان غالب منطقه ازگونه هاي کبک و تيهو مي باشند که در تمام فصول سال به وفور يافت مي شوند. انواع پرندگان شکاري ، جغدها و پرندگاني نظير ديدوک زنبورخورها ، کيلو ، سبزقباها ، باقرقره ، سسک ها ، دم جنبانک ، چک چک و….. دراين منطقه زيست مي کنند. خزندگان منطقه شامل انواع مار ، آگاما ، بزمچه و مارمولک مي باشد.
از نکات جالب توجه اين منطقه وجود درختان سردسيري و گرمسيري مي باشد. دراراضي پائين دست مناطق جنوبي بيشتر گونه هاي گرمسيري ازقبيل کهور، کنار ، گيشور ، استبرق ، خرزهره ، بيد ، پده و…. ودرارتفاعات مياني بادام کوهي ، بادامک ، بنه ، قيچ ، آبنوس ، گون و در ارتفاعات بالا ارس ، زيتون وحشي از گياهان غالب منطقه مي باشند. انواع ميوه شامل نارنگي ـ انگور ـ گردو ـ خرما ـ انجير ـ زردآلو مي باشد.
در سال ۱۳۸۷ به عنوان منطقه حفاظت شده پيشنهاد و طبق مصوبه ۳۵۱در تاريخ ۱۴/۹/۸۹ به عنوان منطقه حفاظت شده هماگ آگهي رسمي گرديد.

موقعيت عمومي منطقه
اين منطقه در مختصات E5550 تا E5660 طول شرقي، N2745 تا N2813 عرض شمالي و در شمال شهرستان بندر عباس و قسمت جنوبي شهرستان حاجي آباد قرار گرفته است.
وسعت منطقه:۱۰۰۵۰۹ هكتار
ويژ گي و سيماي عمومي منطقه(شامل وضعيت توپوگرافي،چشم انداز، پوشش گياهي و گونه هاي شاخص گياهي، وضعيت عمومي حيات وحش و گونه هاي شاخص و کريدور ها)

زمين شناسي
منطقه هماگ بخشي از از زاگرس چين خورده مي باشد . چين خوردگي ها و گسل ها اغلب از روند شمال غربي و جنوب شرقي زاگرس پيروي مي نمايند . از نظر ساختا ر ، سازندها داراي تنوع زيادي است در بخشهاي مرتفع و پر شيب حوزه سازندهاي آسماري جهرم، اهک گوري، رازک ميشان و بصورت محودود سازند بختياري وجود دارد که سنگ شناسي آنها شامل آهک دولوميتي ، آهک ريفي ، مارن سيلتي و آهک سيلتي مارن و واريزه هاي مسطحي شيل و کنگلومرا است . تنوع ساختاري فوق باعث شده است که بيرون زدگي هاي سنگي فراوان پرتگاه ها و دامنه هاي واريزه اي به اشکال و جهات مختلف در منطقه ديده شود .
در خصوص خاکهاي منطقه مي توان به موارد ذيل اشاره نمود :
کثرا فاقد پوشش خاکي و يا خاک هاي کم عمق بر روي دامنه هاي کم شيب
خاک هاي کم عمق و در رخنمون ها فاقد خاک
خاک هاي نسبتا عميق با پستي و بلندي کم تا متوسط بافت خاک سبک شني داراي سنگريزه
خاکهاي نيمه عميق با بافت لوم داراي پستي و بلندي تا حدود ۵ متر
خاک هاي عميق با بافت سبک و شني داراي پستي و بلندي کم
خاک هاي نيمه عيمق داراي سنگريزه و قلوه سنگ
خاکهاي نيمه عميق تا عميق بافت لومي تا شني لومي داراي سنگريزه .

منابع آبي
به دليل نفوذپذيري خوب در بخش زيادي از مخروط افکنه هاي کوه هماک جريانات زير سطحي خوبي وجود دارد و باعث به وجود آمدن قنوات ، چشمه ها و چاه ها در پايين دست روستاهاي تيفکان و فورخوج شده است . که با احداث سازند هاي تاخيري باعث افزايش دبي آب آنها شده است .
دامنه تغييرات ارتفاع
اين منطقه درقسمت مرتفع استان قرارگرفته و حداقل ارتفاع آن درحدود ۷۰۰ متر بالاتراز سطح دريا مي باشد. بلندترينکوه استان يعني کوه هماگ با ارتفاع ۳۲۶۷ متردراين منطقه قرار دارد . از ارتفاعات مهم منطقه مي توان به کوه سيروئيه، کوه بناب، کوه نارمک، کوه تشکر ، کوه بنه باغان ، کوه بند بيدان ، کوه بر آفتاب و کوه مغان نام برد. از مهمترين دره هاي منطقه نيز مي توان به دره رائيز ، دره دوزق در و دره آلي اشاره نمود .

سيماي طبيعي منطقه
بيش از ۹۰ درصد مساحت منطقه را ارتفاعات تشکيل مي دهند که درقسمتهاي غربي اين ارتفاعات به صورت تپه ماهوري بوده و درقسمتهاي مرکزي وغربي اکثراً صخره ايي بوده وآن چنان شيب زيادي دارند که گذر ازآنها تقريباً غيرممکن است. وجود کوهسارهاي فراوان باعث جاري شدن رودخانه هاي دائمي و فصلي فراواني شده که از رود خانه هاي مهم منطقه مي توان به نارمند، احمدي سيروئيه و.. اشاره نمود و براثر شرايط خاص ژئولوژيکي منطقه، چشمه سارهاي متعددي وجود دارد که علاوه بر تامين آب شرب مردم محلي و دام ها، آب مورد نياز حيات وحش منطقه را تامين مي کنند.

اقليم :
منطقه هماگ به دليل ساختار کوهستاني از آب و هواي معتدل تري نسبت به اراضي پيراموني خود برخوردار است . به طو کلي آب و هواي منطقه در رديف گرم وخشک بوده و درارتفاعات زمستان ها سرد و تابستان ها معتدل مي باشد. ميزان نزولات آسماني اين منطقه نيز نسبت به ساير نقاط استان ازشرايط بهتري برخوردار است وبين ۳۰۰ تا۴۰۰ ميلي متر بارندگي، درسال گزارش شده است .

پوشش گياهي:
پوشش گياهي در ارتفاعات و بعضي مناطق دشتي و دامنه اي بسته به شرايط ارتفاعي داراي پوشش گياهي خاص خود مي باشد . اين منطقه به علت برخورداري از تنوع زيستگاه ها، تغييرات ارتفاعي واقليم مناسب ازپوشش گياهي متنوع و مناسبي برخورداراست. عناصر گياهي اين منطقه اکوتوني از گونه هاي صحار سندي و ايران توراني تشکيل داده است تغييرات کمربند هاي ارتفاعي پوشش گياهي از نکات قابل توجهي در فلور منطقه مي باشد از عمده تيپ هاي گياهي با ارزش در منطقه مي توان به:
تيپ ارس – بنه Juniperuspolycarpus – Pistaciaatlantica –
اين تيپ از ارتفاع ۲۲۰۰ متر شروع شده و تا حدود۳۰۰۰ متري از سطح دريا وجود دارد . محيط کوهستاني بوده و از نظر زمين شناسي مربوط به دوران سوم دوره هاي اليگوسن و ائو سن مي باشد بافت خاک سنگين و کم عمق و فرسايش شديدي در آن وجود دارد . گونه هاي همراه اين تيپ شامل خنجوک – زيتون – کيکم – ارژن رزوک مي باشد .
تيپ بادام – ارس Amygdalusscoparia- Juniperuspolycarpus
شرايط زيستگاهي آن کوهستاني و بصورت سنگلاخي و سنگريزه اي با بافت خاک سنگين و عمق کم مي باشد فرسايش خاک شديد ، همراه با بيرون زدگي سنگ مادر متعلق به دوره اليگوسن و ائوسن است .
تيپ بادام – کيکم Acer monspesslanum – Amygdalusscoparia
شرايط رويشگاهي آن کوهستاني ، با خاک بافت سنگين و کم عمق و فرسايش شديد مي باشد .
تيپ زيتون – کيکم Oleaferrugiana- Acer monspesslanum
حداقل ارتفاع رويشگاه آن ۱۳۰۰ متري از سطح دريا مي باشد فرسايش متوسط ، داراي خاک کم عمق و ازنظر زمين شناسي مربوط به دوران دوم و سوم و دوره هاي کرتاسه و پالئوسن است .
تيپ کهور – کنار Posopiscineravia – Ziziphusspina Christi
اين تيپ از حداقل ارتفاع ۵۰۰ متري از سطح دريا شروع و نهايتا تا ۷۰۰ متري ديده مي شود . خاک آن داراي عمق متوسط و جنس لومي و شني رسي است . از نظر زمين شناسي مربوط به دوران سوم و دوره پليوسن مي باشد .

حيات وحش منطقه
وجود ارتفاعات ، تپه ماهورها و دشتهاي اين منطقه شرايط زيستگاهي مناسبي رابراي گونه هاي مختلف فراهم ساخته اس، قوچ وميشOvissp، کل وبز Capra aegagrus، پلنگPanderapardus، گربه وحشيFelissilvestris، کفتارHyaena h.، شغالcanisaureus، روباه معموليVulpes v.، تشيHystrixindica، خرگوشLepuscapensis وگراز Susscoroaازمهمترين پستانداران منطقه مي باشد .
ازبين پرندگان تيهو AmmoperdixGriseogularisوکبکAlectorischukarازفراوان ترين ومهمترين گونه هاي قابل شکار منطقه بوده ومي توان از پرندگاني نظير هماgypaetusbarbatus، دالAegypiusmonachus، دليجهFalco tinnunculus، سارگپه ها(Buzzard )، سسک ها( Warbler)، زنبورخورها(Bee-eater)، سنگ چشم ها (Shrike)، دارکوب ها (Woodpecker)، چک چک ها ( Wheatear) وغيره …… نيز نام برد. ازخزندگان مي توان افعي ها (Viper )، مارجعفريEchiscarinatus، وانواع مارمولک ( Lizard )اشاره کرد .

جاذبه هاي اکوتوريستي
کوه هماگ به عنوان بلند ترين کوه استان در اين منطقه باعث شده که اکثر طبيعت دوستان و کوهنوردان به اين منطقه مسافرت نموده و به کوهنوردي مشغول شوند . بعلاوه تنوع زيستگاهي و بيولوژيکي باعث شده است که منطقه به عنوان يکي از مهمترين مناطق جهت جلب طبيعت گردان( اکوتوريست ها) معرفي شود . وجود دامنه ارتفاعي زياد باعث ايجاد کلکسيوني از فون و فلور ايران در منطقه شده که به لحاظ زيست محيطي داراي ارزش بالا و غيرقابل انکاري است که مطمئنا در استان نادر مي باشد . آب و هواي ملايم به همراه رود خانه ها و چشمه سار ها و باغ هاي مرکبات موجب شده که اين منطقه به عنوان قطب کشاورزي استان نيز به شمار آيد.
وضعيت عمومي اقتصادي اجتماعي
در اطراف منطقه هماگ کانون هاي زيستي زيادي وجود که بيش از ۳۰ روستا و آبادي را شامل مي شود . روستاي فارغان با تعداد ۴۹۱ خانوار و ۱۸۶۲ نفر جمعيت در شمال منطقه و سياهو با تعداد ۲۴۴ خانوار و ۹۳۴ نفر جمعيت در جنوب منطقه از بزرگترين اين آبادي ها هستند . در جدول ذيل جمعيت روستا ها بر اساس سرشماري نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ آمده است .

تعارضات مهم منطقه
از تعارضات مهم منطقه مي توان به چراي بيش از حد دام ،تخريب زيستگاه ها، اشغال آبشخور ها ، شکار بي رويه، وجود معادن و …. اشاره کرد.
از مهمترين اثرات انسان ساخت منطقه نيز مي توان به وجود روستا هايي از قبيل هماگ بالا، هماگ پايين و… نام برد که در داخل منطقه و به صورت پراکنده در دل کوه ها و دره ها جاي گرفته اند.

تجهيزات و امکانات
تجهيزات و امکاناتي در منطقه موجود نمي باشد و اين منطقه توسط اداراه محيط زيست حاجي آباد و محيط باني فارغان تحت حفاظت قرار دارد.
۳٫ ساير ملاحظات:
با توجه به اينکه اين منطقه به تازگي تحت حفاظت قرار گرفته است، نياز به تجهيز و تامين نيرو وامکانات دارد.

منطقه حفاظت شده هماگ

منطقه حفاظت شده هماگ

منطقه حفاظت شده هماگ

منطقه حفاظت شده هماگ

منطقه حفاظت شده هماگ

منطقه حفاظت شده هماگ

منبع:

– سیری در ایران

– کوه ها و بیابان های ایران