اورامان، از غرب با عراق، از شمال با کردستان و از جنوب با جوانرود محدود می‌شود و جاده‌ای به طول ۷۵ کیلومتر آن را به شهر مریوان متصل می‌نماید.این شهر در دره‌ای شرقی- غربی و در شیب تندی روبه روی کوه «تخت» واقع شده‌است. خانه‌های شهر به طور کلی از سنگ و اغلب به صورت خشکه چین و به صورت پلکانی ساخته شده‌است کهبه همین دلیل آن را «هزار ماسوله» نیز می‌نامند. بنا به اعتقاد مردم منطقه اورامان زمانی شهری بزرگ بود و مرکزیتی خاص داشت و به همین خاطر از آن به عنوان تخت یا مرکز (حکومت) ناحیهاورامان یاد می‌کردند.

اورامان،سروآباد،مریوان،استان کردستان

ماسوله گیلان ، اورامان کردستان:

اگر از طبیعت زیبا، خانه پلکانی و آب و هوای مطبوع روستای ماسوله در استان گیلان بگذریم این تبلیغات است که نام  روستای اورامان  را سر زبان‌ها انداخته است به طوری که سالانه گردشگران بسیاری از اقصی‌نقاط کشور از ماسوله دیدن می‌کنند اما در غربی‌ترین منطقه کشور یعنی اورامانات کردستان روستایی است که طبیعت و موقعیتی به مانند ماسوله دارد و اگر بگوییم زیباتر، سخن به گزاف نگفته‌ایم و گردشگرانی که از این روستا باقدمت هزاران ساله دیدن کرده‌اند این گفته را تأیید می‌کنند.کردستان متأسفانه با وجود طبیعت زیبا و آثار بدیع باستانی و منابع طبیعی دلپذیر و چشم‌اندازهای زیبا هنوز برای ایرانیان ناشناخته مانده است. یکی از مواهب خدادادی و آثار باستانی زیبا و تاریخی کردستان، روستای اورامان تخت است.

اورامان،سروآباد،مریوان،استان کردستان

اگر زمستان از پیچ‌وخم‌های سخت و یخ‌زده جاده مریوان ـ اورامانات بگذری در پس آخرین گردنه، روستایی محصور در برف و مشرف بر رودخانه خروشان سیروان از دامنه کوه‌های زیبا و سر به فلک کشیده به چشم می‌خورد که زیبایی‌اش هر بیننده را به شگفتی وا می‌دارد. اورامان‌تخت برخلاف نامش، روستایی است که فقط بر بام خانه‌هایش می‌توان سطحی صاف و تخت یافت. این روستا که در دامنه رشته‌کوه‌های زاگرس و در ابتدای حوزه آبریز سیروان واقع شده با توجه به معماری و ویژگی‌های منحصر به فرد خود یکی از روستاهای شگفت‌انگیز کشور است.
معماری ویژه و برگرفته از شرایط منطقه، برگزاری آیین ویژه عروسی پیرشالیار که هر سال در دو نوبت و در ۴۵ روز گذشته از فصل زمستان و ۴۵ روز گذشته از فصل بهار برگزار می‌شود، فرهنگ غنی و پوشش محلی مردم از جمله این ویژگی‌ها است که نام اورامان را جهانگیر کرده است. اورامان‌تخت که در ارتفاع ۱۴۵۰ متری از سطح آب‌های آزاد در ۶۵ کیلومتری جنوب شرق شهرستان مرزی مریوان و ۱۷۰ کیلومتری سنندج مرکز کردستان واقع است، اقلیمی معتدل و کوهستانی دارد. آب و هوای این روستای شگفت‌انگیز در فصول بهار و تابستان بسیار مطبوع و دلپذیر
است و زمستان آن بسیار سرد و طولانی است به طوری که در بعضی سال‌ها بارش برف در روستای اورامان به اندازه‌ای است که برای چندین روز و حتی هفته‌ها دسترسی به آن امکان‌پذیر نیست.تمامی خانه‌های روستای اورامان‌تخت از سنگ و چوب ساخته شده است و مردان سختکوش روستا با الهام از طبیعت زیبای منطقه و با دستان هنرمند خود به این سنگ‌های بی‌جان، زیبایی بخشیده و به شیوه‌ای کاملاً دیدنی آنها را روی هم قرار داده و با رعایت اصول مقاوم‌سازی، خانه‌ها را در دو یا چند طبقه بنا نهاده‌اند.

پیشینه و وجه‌تسمیه نام روستا:

واژه اورامان یا هورامان از دو بخش هورا به معنی اهورا و مان به معنی خانه، جایگاه و سرزمین تشکیل شده است. بنابراین اورامان به معنی سرزمین اهورایی و جایگاه و اهورامزدا یا سرزمین مهربانی است. هور در اوستا به معنی خورشید آمده و هورامان جایگاه خورشید نیز معنی می‌دهد.پسوند تخت هم به دلیل پایتخت و مرکزیت آن است و به روایتی دیگر اورامان در گذشته‌های دور شهری پرجمعیت و مرکز حکومت اورامی‌ها بوده است.اورامانات یکی از معدود مناطق ویژه در بخش صنایع دستی نیز به شمار می‌آید به طوری که در گذشته‌های نه چندان دور مردم ساکن در این منطقه پوشاک و مایحتاج خویش را در محل و با بهره‌گیری از مواد و منابعی که در دسترس داشتند، تهیه می‌کردند.
فضای زندگی ساکنان روستا با محیط طبیعی آن و همچنین نحوه معیشت و فعالیت‌های اقتصادی آنان آمیخته است به طوری که در خانه‌ها علاوه بر محل استراحت و اتاق‌ها، مکانی برای قرار دادندارهای قالی و دستگاه‌های گلیم و جاجیم‌بافی و حتی انبار غله و علوفه پیش‌بینی شده است.
اورامان‌تخت با باغ‌های سرسبز و زیبایش که به صورت پلکانی و در بافت مسکونی و بعضاً در اطراف روستا قرار گرفته‌اند یکی از مناطقی است که در تولید انار، انگور و گردو شهره است و بخشیاز درآمد مردم روستا از این محل و بخشی هم از طریق صنایع دستی تأمین می‌شود که متأسفانه برای معرفی این مواد غذایی که از کیفیت بسیار بالایی برخوردارند چنان که باید و شاید تبلیغ واطلاع‌رسانی نشده است.
اورامان‌تخت از دیرباز تجلیگاه موسیقی اصیل کردی اورامی بوده و موسیقی بین اهالی این روستا جایگاهی قابل تأمل دارد.

آیین پیر شالیار :

مقبره پیر شالیار در اورامان تخت که هر سال در فصول بهار و زمستان شمار بسیاری از مردم اقصی‌نقاط کشور را برای نکوداشت و سالیاد جشن عروسی پیرشالیار به این روستا می‌کشاند، از دیدنی‌های روستای اورامان تخت است. مردم محلی به آیین عروسی پیر که در آخرین چهارشنبه منتهی به ۱۵ بهمن و در آخرین چهارشنبه منتهی به ۱۵ اردیبهشت برگزار می‌شود، کمسائی گویند.شالیار (شهریار) پیری روحانی بوده که در دل مردم اورامان‌تخت کردستان جای داشته است و بهمن هر سال سالروز ازدواج او است و مردم اورامان به یاد او این واقعه را جشن می‌‌گیرند.
گویند در زمان‌های بسیار دور در بخارا پادشاهی زندگی می‌کرد که دختری داشت به نام «بهار ناز خاتون». این دختر کر و لال بود و تمامی حکیمان آن دوران نتوانسته بودند بیماری او را درمان کنند. از آنجا که در منطقه اورامانات کردستان فردی به نام پیرشالیار زندگی می‌کرد که صاحب کرامات بود، این خبر به بخارا می‌رسد و شاه دخترش را همراه با برادرش و عده‌ای دیگر به منطقه اورامانات کردستان می‌‌فرستد. آن‌ها وقتی که به نزدیکی روستایی که پیر در آن زندگی می‌کند می‌رسند دختر پادشاه احساس می‌کند که گوش‌هایش شنوایی خود را به دست آورده‌اند و صداها را می‌شنود و چون پادشاه بخارا اعلام کرده بود که هر کس بیماری دخترش را درمان کند می‌تواند وی را به همسری برگزیند، پیرشالیار قبول می‌کند و چون از مال دنیا چیزی نداشت جشن عروسی را با کمک اهالی برگزار می‌کند.

آیین پیرشالیار،اورامان،سروآباد،مریوان،استان کردستان

آیین باستانی پیرشالیار همانگونه که ذکر آن رفت در دو زمان متفاوت ۱۰ تا ۱۵ بهمن و ۱۵ اردیبهشت همزمان با جشن سده زرتشتی‌ها برگزار می‌شود. از اول بهمن هر سال در روستای اورامان تخت‌ جنب‌و‌جوش ویژه‌ای به چشم می‌خورد که نشان از نزدیک شدن زمان آیینی دارد که صدها سال است مردم منطقه با اعتقاد و حساسیت بسیار سعی در برگزاری آن دارند. به گفته اهالی روستا «شیخ مصطفی» مشهور به پیرشالیار پیری صاحب کرامات و از مقربین درگاه حضرت‌ حق بوده است. با توجه به روایت مختلف که در این زمینه نقل شده است، پیر شالیار از انسان‌های صالح زمان زرتشت بوده که پس از جهاد فراوان در راه خدا در این منطقه چشم از جهان فرو بست و زیارتگاه اوامروز به محلی برای راز و نیاز مسلمانان منطقه تبدیل شده است. در مورد گذشته و تاریخ آیین کمسای سند‌های فراوانی موجود است که مستندترین آن‌ها این است که مردم این منطقه در سال‌های قبل از ظهور اسلام با توجه به آغاز فصل بهار در محل زیارت پیر شالیار حاضر شده و با راز و نیاز با خداوند متعال و دعای خیر برای سالی پر از سلامت و برکت راهی خانه باغ‌های خود می‌‌شوند و از آن زمان تاکنون مردم این منطقه این آیین را هرچه باشکوه‌تر
برگزار می‌کنند.
هرچند که معنی واژه کمسای در منابع موجود به همکاری و مشورت باز می‌گردد به همین دلیل عده‌ای نیز معتقدند کمسای برای نشان دادن تعاون و همکاری مردم هر سال برگزار شده است. در این آیین که از ساعت ۱۰ صبح آغاز می‌شود همه مردم روستای اورامان و روستاهای نزدیک در محل زیارتگاه پیر شالیار جمع می‌شوند و با دف‌نوازی و خواندن اوراد با خدای خود راز و نیاز می‌کنند ودراویش به ذکر و سماع می‌پردازند.
در چهل و پنجمین روز بهار که در تقویم رسمی کشور، روز گردشگری استان کردستان نامگذاری شده است این آیین، با شکوه ویژه‌ای برگزار می‌شود. در هر حال اورامان جاذبه‌های بسیاری دارد که در قالب دوصد دفتر نگنجد و فقط دیدن آن می‌تواند ما را از یک بهشت کوچک زمینی بهره‌مند کند. روستای اورامان تخت سال ۸۵ و در جریان سفر هیأت‌دولت به استان کردستان به عنوان یکی از مناطق نمونه گردشگری به ثبت رسید و بعد از آن یک هتل بسیار زیبا و برگرفته از معماری منطقه به نام هتل سنگی اورامان ساخته شد که پذیرای میهمانان و گردشگران است.
گردنه زیبای ژالانه، گردنه مرتفع تته که مشرف به خاک کردستان عراق و شهر حلبچه و منطقه شهرزور و دریاچه دوکانان عراق است و همچنین دریاچه زریوار مریوان، چشم‌انداز رودخانه خروشانسروان، امکان خرید از بازارچه مرزی و بازار شهر مریوان و دیدن آیین‌ باستانی پیرشالیار همه و همه دلایل بسیار خوبی برای انتخاب و تعیین روز ۱۵ اردیبهشت به عنوان روز گردشگری استانکردستان بوده است.کردستان سرزمین رنگ‌های زیبا، لباس‌های کردی زنانه و مردانه سرسبزی و طراوت کوهستانی و مردمان میهمان‌نواز است که کمتر در برنامه‌های گردشگری ایرانیان قرار گرفته است. در نخستینفرصت بهاری سری به اینجا بزنید خالی از لطف و تماشا نیست.

اورامان،سروآباد،مریوان،استان کردستان

منابع:

– عرفان خادم-روزنامه اطلاعات