کلمه سرآب از دو بخش «سر» و «آب» تشکيل شده است که به معناي سرچشمه آب مي‌باشد. آب حاصل از بارش پس از نفوذ در زمين به صورت چشمه در سطح زمين جاري مي‌شود که معمولاً بسيار پرآب مي‌باشند.

برخی از مهمترین چشمه های همدان عبارتند از:
سرآب گاماسياب نهاوند: سرآب گاماسياب بزرگ‌ترين چشمه ايران است و در ۲۰ کيلومتري جنوب شهرستان نهاوند به سمت نورآباد (در استان لرستان) و در مجاورت روستاي تاريخي وراينه قرار دارد. اين چشمه از دره‌هاي شمالي رشته کوه گرين (کوه چهل نابالغان) سرچشمه مي‌گيرد و يک رودخانه بزرگ به نام گاماسياب را تشکيل مي‌دهد که به هنگام عبور قسمت عمده روستاها و باغ‌هاي غربي را مشروب ساخته و راهي شهرستان صحنه در استان کرمانشاه مي‌شود. در مسير اين رود با احداث نيروگاه برق-آبي و حوضچه‌هاي پرورش ماهي، در توليد برق و پرورش ماهي بهره‌برداري نموده‌اند. آب اين چشمه داراي کيفيت عالي مي‌باشد و ميزان دِبي (آبدهي) آن ۵ مترمکعب در ثانيه با دماي متوسط ۵ درجه سانتي‌گراد است. منبع آب اين چشمه از يخچال طبيعي است.

سرآب گاماسیاب نهاوند

کمي بالاتر از چشمه دهانه غاري ديده مي‌شود که پيمايش آن نيازمند در اختيار داشتن تجهيزات غارنوردي است. در سمت چپ دهانه اين غار دو لوح بزرگ و کوچک در ارتفاع ۳ متري ديده مي‌شود که در سال ۱۳۰۹ هجري قمري به فرمان ناصر‌الدين شاه نوشته شده است.

غاری در نزدیکی سرآب نهاوند

کتیبه های دهانه ی غار

سرآب فارسيان نهاوند: سرآب فارسيان در ۳۲ کيلومتري جنوب غربي نهاوند واقع شده است. اين چشمه با آبدهي ۱/۵ مترمکعب در ثانيه، هر ساله تعداد زيادي از گردشگران داخلي را به سوي خود جذب مي‌کند.
سرآب کنگاور کهنه نهاوند: سرآب کنگاور کهنه در ۴۵ کيلومتري غرب نهاوند و در نزديکي روستاي کنگاور کهنه قرار گرفته است. دبي متوسط اين سرآب حدود ۰/۵ مترمکعب در ثانيه برآورد شده است. در ابتداي سرآب يک درخت تنومند و کهنسال چنار که عمر آن به بيش از ۴۰۰ سال مي‌رسد، خودنمايي مي‌کند. در اطراف اين چشمه درختاني همچون چنار و بيد نيز خودنمايي مي‌کنند.

سرآب کهنه کنگاور نهاوند

سرآب گيان نهاوند: سرآب گيان در ۲۲ کيلومتري جنوب غربي نهاوند در دامنه کوه‌هاي گرين (از رشته کوه‌هاي زاگرس) جريان دارد و يکي از تفريحگاه‌هاي غرب کشور به شمار مي‌رود. آبدهي سالانه اين سرآب در حدود ۲۵۰۰ ليتر در ثانيه است که پس از مصارف آشاميدني اهالي و استفاده‌هاي کشاورزي روستاهاي اطراف، مازاد آب به رودخانه گاماسياب مي‌ريزد. در مسير اين سرآب، جنگلي طبيعي وجود دارد که وسعت آن بيش از ۱۰۰ هکتار است و شامل درختان قطور و کهنسال بلوط، چنار، زالزالک، گرو، بيد، زبان گنجشک، گوجه وحشي، داغداغان، آلوچه، مو، انجير، ون، گلابي، بادامک وحشي مي‌باشد.
در قسمت غرب اين سرآب، زمين‌هاي روستاهاي ظفرآباد و ميهن‌آباد واقع شده‌اند. تپه باستاني گيان نيز در ۲ کيلومتري اين سرآب قرار دارد.

منبع:

– سیری در ایران