حمام وکیل از بناهای دوران کریم خان زند (۱۱۷۲-۱۱۹۳) در شیراز است که به دستور وی در محله میدان شاه، جنب مسجد وکیل (خیابان طالقانی) ساخته شد. این حمام که به عنوان حمام عمومی ‌شهر شناخته می‌شد، دارای چهار قسمت مرتبط با یکدیگر است. مدخل ورودی این حمام هم اینک یک هشتی است که در ابتدا وجود نداشته و دوره پهلوی احداث شده است. این هشتی دارای سقفی با گچ‌کاری برجسته است. پس از آن سر بینه حمام به شکل هشت ضلعی منظم و وسیعی دیده می‌شود که بیشترین تزیینات را داراست. آهک‌بری‌های سقف و دیوارهای این قسمت مربوط به دوران کریم خانی بوده که بیشتر به شکل طرح‌های گلدانی است اما در زمان قاجاریه، آثار زندیه کلنگی شده و قاجاریان بر روی آن آهک بری‌هایی به شکل داستان‌های اساطیری (داستان شیرین و فرهاد، پیرزن و سلطان سنجر، بیژن و منیژه و معراج حضرت رسول) انجام داده‌اند، در حال حاضر نیز به جهت تنوع بیشتر طرح‌های قاجاری، یکی دو طرح زندی مرمت شده و در بقیه قسمت‌ها طرح‌های قاجاری حفظ شده‌اند. هورنور یا جامخانه‌هایی که در سقف تعبیه شده اند، روشنایی این بخش را تأمین می‌کنند.

در اطراف این سربینه، سکوهایی برای تعویض لباس ساخته شده و چهار حوض سنگی نیز جهت استحمام در آن وجود دارد. ستون‌های این حمام از جنس سنگ گندمک گوگرددار و سخت است. این ستون‌ها یک پارچه هستند و بر روی آنها به فرم هندسی، مقرنس گچی کم عمق دیده می‌شود ولی مقرنس آن برجسته است. در وسط محوطه سر بینه حوض کثیرالاضلاعی از سنگ ساخته شده و در یک سمت آن راهرویی است که به هشتی دوم منتهی می‌شود. در کف حمام چندین رج آجر آب خروده کار شده و بین آنها ساروج ریخته اند تا فشار آب را تحمل کند.

در دوران پهلوی حمام به دو بخش تقسیم شد. بخشی از آن سربینه حمام بود که به زورخانه تبدیل شد. در برزخ یا هشتی دوم که به گرم خانه می‌رود، قسمتی وجود داشته (در سمت راست ورودی هشتی دوم) که دیواری ضخیم، قطور و توپر بوده و در بالای آن (در پشت بام) حوض آبی بوده که آب حمام از آغاز تأمین می‌شده، پس از تبدیل سر بینه به زورخانه، این دیوار برداشته شده و راهی به خیابان طالقانی گشوده شد که به در ورودی حمام تبدیل گشت. هم اینک این در مسدود و به دیوار تبدیل شده است.

پس از عبور از هشتی دوم به گرمخانه حمام وارد می‌شویم که دارای سه خزینه آب گرم، آب سرد و آب ولرم است. در زیر این خزینه‌ها کانال‌هایی به نام گربه رو جهت گرم کردن حمام وجود دارد. آب رسانی به این حمام از طریق چاهی در ضلع غربی (گاو چاه) صورت می‌گرفت. در زیر خزینه اصلی (آب گرم) تون حمام قرار دارد. در کف حمام نیز گربه روهایی وجود دارد که در بدنه دیوار به دودکش‌ها منتهی می‌شود. این گربه روها علاوه بر آن که گرمای اضافی را به کف حمام منتقل می‌کند، دوده‌های ناشی از سوخت را نیز به بیرون هدایت می‌کند.

در زمان پهلوی برخی از قسمت‌های حمام به نمره خصوصی تبدیل شد. چنان که از دو شاه نشین قرینه با دو حوض سنگی موجود در فضای حمام، شاه نشین سمت راست به نمره خصوصی تبدیل شد. هم اینک حوض سنگی آن از بین رفته است. دو شاه نشین اختصاصی دیگر پس از این دو شاه نشین وجود دارد که شاه نشین سمت راست در طرفین خزینه‌ها، به نمره خصوصی تبدیل شده بود.

منبع: seemorgh.com