بازار وکیل شیراز

bazare vakil
مجموعه بازار وکیل مربوط به دوره زند است و در شیراز، بعد از میدان شهرداری، نزدیک ارگ کریمخان واقع شده است. بازار وکیل شهر شیراز یکی از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخی ایران است. این بازار که به فرمان کریم خان زند (۱۱۷۲ – ۱۱۹۳ ه. ق) ساخته شده، اکنون در مرکز شهر شیراز (شرق میدان شهدا) قرار گرفته‌است. (مسجد و حمام تاریخی وکیل نیز در کنار این بازار قرار دارند) بازار طویل خوش طرحی که از بهترین آثار کریم خان زند است و هنوز تقریباً سالم و پابرجای در شیراز باقی‌مانده، بنام «بازار وکیل» مشهور است و تصور می‌رود شهریار زند پس از ملاحظه بازار قدیمی لار (از آثار زمان شاه عباس کبیر) طرح آن را در شیراز ریخته‌ است. تمام کارهای بازرگانی، خرید و فروش کالاهای داخلی و خارجی و مبادلات پایاپای، صدور یا دریافت حوالجات و صرافی ها همگی در حجره‌ های این بازار انجام می‌ گرفته و در واقع بازار وکیل مانند قلب واقعی شیراز بوده و تمام امور بازرگانی در آنجا به جریان می‌ افتاده‌ است.

shiraz.-35
بازار وکیل تشکیلاتی داشته که بازرگانان می‌توانستند با اطمینان کامل کالاهای خود را در آن به امانت بسپارند و در موقع لازم از آن استفاده نمایند. این بازار از نزدیکی دروازه اصفهان تا مدخل بازارهای قدیم امتداد دارد و مشتمل بر حجره‌هائی با سکوی پهن در طرفین و ۷۴ دهانه طاقهای بلند و خوش تناسب بوده‌است و چهار سوق بلندی در میان آن قرار داشته که بازارهای فرعی و غربی و شرقی آنرا قطع می‌نموده‌است. مصالح ساختمانی این بازارها گچ و آجر وآهک بوده که روی پایه‌هائی از تخته سنگ‌های تراشیده قرار گرفته‌است. سقف چهار سوق که از چهار طرف آن چهار بازار منشعب می‌شود بسیار بلند و با سبک ساختمانی دلپسندی بنا شده‌است.
قسمتهای مختلف این بازارها، بنا بر اساس کارهای صنعتی که در آن انجام می‌گرفته بنام های مخصوص خوانده می‌شود مانند: بازار بزرگ که انواع کالاها در آن یافت می‌شد. بازار بزازان، بازار بلور فروشان، بازار خیاطها، بازار کلاهدوزها، بازار سراج‌ها و بازار شمشیرگرها. بازار وکیل در ردیف آثار تاریخی کشور به شماره ۹۲۴ به ثبت رسیده و اداره کل حفاظت آثار باستانی ایران در حفاظت آن کوشا می‌باشد.
فرصت‌الدوله شیرازی در آثار عجم درباره این بازار چنین می‌نویسد: این بازار از نزدیکی دروازه اصفهان تا مدخل بازارهای قدیم امتداد دارد و مشتمل بر حجره‌هائی با سکوی پهن در طرفین و ۷۴ دهانه طاقهای بلند و خوش تناسب بوده‌است و چهار سوق بلندی در میان آن قرار داشته که بازارهای فرعی و غربی و شرقی آنرا قطع مینموده‌  است.
مصالح ساختمانی این بازارها گچ و آجر وآهک بوده که روی پایه‌هائی از تخته سنگ‌های تراشیده قرار گرفته‌است. سقف چهار سوق که از چهار طرف آن چهار بازار منشعب می‌شود بسیار بلند و با سبک ساختمانی دلپسندی بنا شده‌است. قسمتهای مختلف این بازارها، بنا بر اساس کارهای صنعتی که در آن انجام می‌گرفته بنامهای مخصوص خوانده می‌شود مانند: بازار بزرگ که انواع کالاها در آن یافت می‌شد. بازار بزازان، بازار بلور فروشان، بازار خیاطها، بازار کلاهدوزها، بازار سراج‌ها و بازار شمشیرگرها. بازار وکیل در ردیف آثار تاریخی کشور به شماره ۹۲۴ به ثبت رسیده و اداره کل حفاظت آثار باستانی ایران در حفاظت آن کوشا می‌باشد.

vakil shiraz
معماری
عماری این بنا بر گرفته از بازار قیصریه لار و همچون بازارچه بلند اصفهان ساخته شاه عباس کبیر است اما عرض بازار وکیل بیش از سایر بازارهاست. همچنین ۷۴ دهانه طاق ضربی بازار با ارتفاع بیش از ۱۱ متر مرتفع تر از طاق سایر بازارهاست که البته هم اینک به علت خاکریزی کف بازار، ارتفاع طاق‌ها به ده متر تقلیل یافته‌است.
این بازار که از نظرمعماری دارای سه فضای عبور و مرور (فضایی برای گذر مشتریان)، حریم مغازه (به ارتفاع تقریبی ۲ پله بالاتر از سطح زمین)، فضای مغازه (محل فروش) است. دارای پنج در بزرگ است که در چهار سوی آن قرار گرفته‌است. هم چنین شامل دو رشته شمالی – جنوبی و شرقی – غربی است که چون صلیبی یکدیگر را قطع کرده‌اند. در تقاطع این دو رشته چهار سوق قرار گرفته‌است که بر روی یک هشتی قرار دارد. این چهار سوق دارای طاق بزرگ ضربی محکمی است و در پای طاق نیز چند ترنج آجرکاری شده‌است.
ضلع شمالی – جنوبی بازار از دروازه اصفهان شروع می‌شود و تا کوچه جنوبی سرای مشیر ادامه می‌یابد. در دو طرف این راسته هر قسمت ۴۱ جفت (۸۲ باب) مغازه وجود دارد که در جلو هر یک سکویی از قطعات سنگی بزرگ که بر روی آن، ترنج‌هایی برجسته حجاری شده‌است. در این بازار برای مصونیت از رطوبت، مغازه‌ها را در حدود یک متر فراتر از سطح زمین ساخته‌اند. مغازه‌ها اغلب دارای پستو بوده و در دو طبقه طراحی شده‌اند.
در شمال شرقی این راسته، چند کاروانسرای قدیمی به نام‌های روغنی، گمرک و احمدی ساخته شده‌است که در ورودی آنها در درون بازار است. هر یک از این کاروانسراها دارای چندین حجره می‌باشند. راسته شمالی – جنوبی را بازار بزازان نیز نامیده‌اند. در سال ۱۳۱۵ به علت گسترش خیابان زند ۱۱ حجره از حجره‌های این ضلع از بین رفته‌است. ضلع شرقی – غربی نیز دارای دو بخش است:
۱. قسمت شرقی چهار سوق که آن را بازار علاقه بندان می‌نامند. این بخش دارای ۱۹ جفت مغازه‌است که هم اینک مرکز فرش است و مغازه‌های عطاری نیز در این قسمت یافت می‌شود.
۲. قسمت غربی چهارسوق که آن را بازار ترکش دوزها می‌نامند و دارای ۱۰ جفت مغازه‌است که هم اینک مرکز فروش فرش‌های ایرانی است.
در ضلع جنوبی چهارسوق در موازات با بازار ترکش دوزها، بازار دیگری قرار دارد که مدخل آن در جلو سر در مسجد وکیل است و به بازار شمشیرگرها معروف است. این بازار نیز دارای ۱۱ جفت مغازه‌است.
در زیر چهار سوق، حوض بزرگی از سنگ مرمر قرار داشته که آب آن از مجرایی که از زیر بازار ترکش دوزها می‌گذشته، تأمین می‌شده‌است. این مجرا به صورت طاق ضربی است و از آجر و ساروج ساخته شده‌است و هم اینک نیز وجود دارد اما حوض مریری به علت بالا آمدن کف بازار، از بین رفته‌است. سیستم تهویه هوا به علت ارتفاع زیاد سقف طاق و تویزه‌ای بازار کامل بوده. این امر به وسیله بادگیرهایی ساده انجام می‌گرفته هم چنین دریچه‌ها و روزنه‌هایی به نام جامخانه یا هورنور در زیر سقف تعبیه شده بوده که هوا و نور کافی را به بازار می‌رسانند اما هم اینک پس از مرمت، این روزنه‌ها بسته شده‌اند. هم اینک در بالای مغازه‌ها مشبک‌هایی جهت تهویه هوا و روشنایی وجود دارد.
منبع: ویکی‌ پدیا

برچسب ها

ممکن است به این موارد نیز علاقه مند باشید:

0 دیدگاه در “بازار وکیل شیراز”

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *