كتابخانه ي وزيري يزد از جمله ي بزرگترين و مهمترين كتابخانه هاي ايران است كه بواسطه ي وجود هزاران جلد نسخه خطّي ارزشمند،  محل مراجعه روزانه ی ده ها پژوهشگر و خواننده است و اين نهاد مرهون درايت و دورانديشي يكي از روحانيان دانشمند اين ديار حجّت الاسلام وزيري است كه پس از انجام خدمات ارزنده اي چون بازسازي مسجدجامع يزد (۱۳۲۴ش) احياي حوزه ی علميه ی يزد به همراه ديگر روحانيان (شهريور ۱۳۲۰) و بنيان مدارس جامعه تعليمات اسلامي يزد (۱۳۳۴) بواسطه ی نبود كتابخانه اي كارآمد و فراوان دوستداران دانش اندوزي و طلّاب و دانش آموزان، به انديشه ی بنيان كتابخانه اي بر پايه ی كتاب هايي كه از پدر بدو رسيده بود و كتاب هايي كه خود، اندك اندك خريده بود، افتاد. از اين رو با عزمي پولادين و اراده اي استوار، كتابخانه اي را با ۱۶۰۰ جلد كتاب چاپي و خطّي در درون مقبره ی امامان جماعت مسجد جامع، واقع در دهليزشمالي مسجد جامع كبير راه اندازي كرد. او اين انديشه را زماني در خود پروراند كه به ديدن كتابخانه عظيم غلامعلي رئيس(فرهمند) رفته بود و آرزو نموده كه اي كاش من هم چنين كتابخانه اي داشتم، پس از آن بدين نتيجه رسيد، كتاب آن گاه ارزش دارد كه مورد استفاده باشد، و گرنه اندوختن آن در گوشه ی خانه، مانند احتكار روزي مردم است كه در نزد عقل حرام است. وي بسياري از اين كتابها را سالها به دور از چشم نااهلان و گزمه هاي حكومتي، درون چليك هاي فلزي و در نقب سرداب خانه پنهان كرده بود. در تاريخ بنيان كتابخانه، سه مادّه تاريخ گفته شده است: ۱- «كتابخانة وزيري يزد» =۱۳۳۳ش. از آيت الله حاج شيخ محمود فرساد ۲- «تُقَرءُ فيها كتب قيمه» = ۱۳۷۴ ق برابر ۱۳۳۴ ش از سيد موسي بحرالعلوم نجفي ۳- كِتابُكَ اِن اَرَدتَ بَقاهُ اَرّخ «فَقَدِمهُ لِمكتَبه الوزيري» ‌(۱۳۸۵ق) از جمال هاشمي نجفي گلپايگاني وزيري به دليل نفوذ كلام و ارتباط خوبي كه با بيشتر گروه هاي اجتماعي و فرهنگي يزد داشت، مانع از خروج بسياري از كتب خطّي نفيس از يزد شد. وي براي حفظ و نگهداري نسخه هاي خطّي، افراد را ترغيب به فروش و يا اهداي نسخه مي نمود. نيز بواسطه ی مسافرت هايي كه به مراكز گوناگون علمي، مذهبي و فرهنگي ايران و كشورهاي همسايه نموده بود و ارتباطاتي كه با اين مراكز داشت و نيز ارسال نامه هاي عالمانه به مراجع تقليد، دانشمندان، استادان دانشگاه، فرهنگيان و نويسندگان، توانست در اندك زماني كتابخانه را بواسطه ی وجودآثار ارزنده در رديف كتابخانه هاي مشهور ايران در آورد. پس از آنكه شمار كتابهاي كتابخانه به حدود ۱۴۰۰۰جلد رسيد و هر روز بر شمار مراجعان آن افزوده مي گشت، وزيري موضوع ساخت بنايي جديد را بر زميني كه قبلاً رنگرزي بوده و خود خريده بود، با محمّد هراتي يكي از بازرگانان مشهور يزدي در ميان نهاد، و از اينرو با سرمايه ی وي ساختماني آبرومند در بخش ورودي شرقي مسجد جامع به سال ۱۳۴۴ ش ساخته شد و در يكم فروردين ۱۳۴۵ ش، كتابخانه ی جديد گشايش يافت. فضاي جديد در ۹۰۰ مترمربع بنا شده بود و گنجايش حدود ۱۰۰ هزار جلد كتاب و ۱۵۰ نفر مطالعه كننده را داشت. سپس در سال ۱۳۴۷ش با همّت و سرمايه ی حسين بشارت، ديگر بازرگان يزدي، ساختمان گنجينة كتابهاي خطّي نيز به فضاي پيشين افزوده شد در همان سال كه وزيري، نگران آينده ی كتابخانه بود، به دليل آنكه كتابخانه از هر جهت آوازه و رونقي در خور يافته بود، از سوي مديران وزارت فرهنگ و هنر، اوقاف ايران، دانشگاه تهران و شهرداري يزد، درخواست تملّك و زير پوشش قراردادن كتابخانه ارائه شد، اما وزيري با دلايلي معقول نپذيرفت و به رغم توصيه و مخالفت برخي، و بواسطه ی الهامي كه در سفر عتبات و در موقع زيارت بارگاه امام علي (ع) به او شده بود، با دورانديشي و خرسندي خاطر، با نوشتن نامه اي براي احمد گلچين معاني، رئيس وقت كتابخانه ی مركزي آستان قدس، عزم خود را بر اهداي آن به آستان قدس رضوي جزم نمود. بي درنگ با اين درخواست موافقت شد، و بر طبق وقف نامه اي كه به شماره ی ۴۷۱۴۳ به انشاي مصطفي فرساد تحرير شده بود در دفتر اسناد رسمي شماره ی پنج يزد، تنظيم گرديد، در شبانگاه روز ۱۲ تير ۱۳۴۸ با حضور و امضاي عباس استادان صفار نماينده ی قضايي آستان قدس و واقف، رسماً وقف بر آستان قدس رضوي گرديد. پس از آن در جلسه ی با شكوهي كه ۲۴ آبان ۱۳۴۸ همان سال در محلّ فرمانداري يزد با حضور باقرپيرنيا، نيابت توليت آستان قدس و استاندار خراسان، دكتر احمدعلي رجاني، احمد گلچين معاني و غلامرضا دبيران فرماندار كل يزد تشكيل شد، از خدمات وزيري تجليل گرديد و همراه با دادن هداياي ويژه ، حكم خادمي افتخاري نيز به او داده شد، و سخنوران يزد، از جمله غلامرضا دبيران، اشعاري را كه در ستايش ازاين كارنيك وزيري سروده بودند، قرائت كردند. اين اشعاربه تمامي دربخش «سروده ها»آمده است، ودراينجا به ذكربيتي ازمادهّ تاريخ، سروده دبيران بسنده مي شود: به يزد آي و تاريخ گنج گهر را «بياد علّي بن موسي الرضا بين» از اينرو از اوّل آذر ۱۳۴۸ كليه ی امور مالي و اداري آن تحت پوشش آستان قدس قرار گرفت. كتابخانه در زمان واگذاري داراي ۱۷۹۶۷ جلد كتاب چاپي و ۳۳۰۰ جلد كتاب خطّي بود. وزيري پس از آنكه در ساعت يك پس از نيمه شب، سند وقف نامه را به امضاء رساند، سجده ی  شكر به جاي آورد و پس از آن، اين دو بيت را به خط خود در جايي درج كرد: سزد كه به سر خورشيد سايه اندازيم چنين كه سايه ی شمس الشموس بر سرماست *** باز اگر آب حياتي است به خُم خانه ی اوست باز اگر جام ميي هست، به ميخانه ی اوست
پس از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي، توجّه بيشتري به كتابخانه مبذول شد و از اين رو بر شمار كتاب ها ، كتابداران و كارمندان افزوده شدو در سال ۱۳۶۱ش گنجايش مخزن آن دو برابر گرديد و باز چون فضاي فعلي، هم فرسوده بود و هم جوابگوي خيل مراجعان نبود، با موافقت قائم مقام آستان قدس، از تير ۱۳۶۹ ش آغاز به خريد ۷ باب خانه ی قديمي و ۹ باب مغازه در ضلع جنوبي كتابخانه شد و از نيمه ی دوم سال ۱۳۷۹ ش در پي تحريب خانه ها، عمليات ساختمان سازي آغاز گرديد. فضاي جديد مساحتي افزون بر ۶۳۰۰ مترمربع زيربنا دارد. منبع: گنج کوير: مجموعه کتابخانه اكنون (خرداد ۱۳۸۹)تعداد كتاب هاي آن بيش از ۲۰۰۰۰۰ هزار جلد است كه ۴۴۶۷ جلد آن خطّي و حدود ۵۰۰۰ جلد چاپ سنگي و ۵۰ جلد چاپ عكسي است. كتاب هاي خطّي درون ساختماني ضد زلزله و آتش سوزي معروف به قلعه ی كتاب در طبقه ی زيرين كتابخانه، در ميان ديوارهاي پيشين آب انبار خواجه عطاء الله نقشنبد كه از بناهاي عصر صفوي است، قرار دارد. كتاب هاي چاپ سنگي، درون مخزني جنب مخزن خطّي قرار دارد. كتابهاي چاپي بيشتر در زمينه ی علوم انساني بوده كه يك سوم آن كتابهاي مذهبي است و از اين ميان حدود۵۰۰۰ جلد كتابها به زبان انگليسي، فرانسه، روسي و آلماني است. تهّيه ی كتاب براي كتابخانه ی وزيري به دو گونه ی اهدايي و خريداري انجام مي شود. هنوز كه هنوز است و سالها از درگذشت مرحوم وزيري مي گذرد، بسياري به عشق و ارادت او ، مجموعه ی خود را به كتابخانه اهدا  مي كنند و از سويي به دليل اهميت كتابخانه در نزد نويسندگان و استادان دانشگاه هاي يزد و ناشران، هميشه تازه ترين آثار به اين كتابخانه سپرده مي شود و از سويي همه ماهه جديدترين كتابهاي چاپي كه توسّط واحد خريد كتابخانه ی مركزي آستان قدس خريداري مي شود، به اين مجموعه افزوده مي گردد. در مجموعه ی مطبوعات كتابخانه بيش از ۴۰۰ عنوان مجله و ۱۰۰ عنوان روزنامه از سال ۱۳۱۱ ق تاكنون نگهداي مي شود اين نشريات به دو صورت اهدايي و خريداري به مجموعه افزوده شده است به طوري كه آمار مجلدات آن اكنون به بيش از ۶۰۰۰ مجلد مي رسد. اين مجموعه در تالار مطبوعات قرار دارد.

منبع:seeiran.ir