بقعه و مسجد امامزاده سید حمزه تبریز
امامزاده سید حمزه در محله سرخاب تبریز، در محل تقاطع خیابان ثقه الاسلام و بازارچه سید حمزه قرار دارد که در گذشته از شکوه و عظمت زیادی برخوردار بوده است.
صاحب مقبره که سید جلیل القدر به نام ابوالحسن حمزه بن حسن بن محمد می باشد با ۱۶ واسطه نسبتش به امام موسی بن جعفر (ع) می رسد .
صاحب کتاب «روضات الجنان و جنات الجنان» شکوه و زیبایی و بلندی بنا را تعریف کرده و گنبد و عمارت مقبره را «از کمال ارتفاع با آفتاب برابر» ستوده است.
سید حمزه، که در دربار غازان خان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده در سال ۷۱۴ هجری قمری به دست مغولان کشته شد و در بنایی که میرزا ابوطالب -وزیر آذربایجان- در همان سال بر آرامگاه وی احداث کرده به خاک سپرده شد.
آنچه امروز از بقعه سیدحمزه باقی مانده، صحن نسبتاً وسیعی است که در سمت جنوب آن، مقبره قرار گرفته و در سمت شرق و شمال آن، حجرات و مدرسه هایی است که از ده ها سال پیش متروک مانده و به امانتگاه اموات تبدیل شده و در تعمیرات سال‌های ۱۳۳۳-۱۳۳۴ هجری شمسی که از محل اوقاف ظهیریه به عمل آمده دوباره به حجره و اقامتگاه طلاب علوم دینی تغییر صورت داده است.این بقعه گنبد بلندی دارد. طاق زیرین گنبد آیینه کاری شده و بر دور آن کتیبه هایی که مشتمل بر تاریخ می‌باشد نوشته‌اند.اصل بقعه، مقبره کوچکی است که تقریباً چهار ذرع طول و سه ذرع عرض دارد.حجره جداگانه‌ای در سمت غربی آن بوده که بین مقبره و آن حجره دیواری فاصله بوده است.ضمناً قبر میرزا محمد ابراهیم وزیر، در دهلیز سرداب واقع است و اسم آن مرحوم در دو سوی دری که به گنبد داخل می‌شود، نوشته شده است.در ترکیب فعلی بنا، نمونه‌هایی از حجاری و کاشیکاری پیشین به چشم می‌خورد که از نمونه های بسیار جالب حجاری آن طاق مرمرین صحن سردر مدرسه است که از چهار قطعه مرمر بزرگ تشکیل یافته است.
پایه های طاق از سنگ مرمر ساده ای هستند که به جای نمونه های اصلی گذاشته شده‌اند.در پیشانی این طاق از دو سو به طور متقابل به خط ثلث عالی آیه شریفه «ادخلوها بسلام آمنین» و در زیر هریک از آنها در میان ترنج عبارت «یامفتح‌ا‌لابواب» به طور برجسته کنده شده است. در نوک ترنج ها، یک ختایی کوچک و در اطراف آنها اسلیمی هایی دیده می شوند.در کرانه های طاق در جانب شرقی و غربی خطوط نستعلیق حک گردیده که با یک رشته اسلیمی زیبا تزئین یافته است.عرض این طاق، ۱۸۳ و بلندی قسمت اصلی آن ۱۲۰ سانتی متر است. بالای طاق سردر نیز، سنگ نوشته مرمرینی نصب شده که مربوط به زمان ناصر الدین شاه قاجار است و حکایت از تعمیر این بقعه به سال ۱۲۷۹ هجری قمری دارد.به طاق مرمرین در ورودی بقعه که نمای شمالی آن یکی از شاهکارهای حجاری دوره صفویه به شمار می‌رودنوشته‌هایی باتزئین اسلیمی و ختایی و گیاهی دیده می‌شود.در قسمت پایین هر یک از پایه‌های طاق، یک ترنج قندیلی گلدار تعبیه گردیده که در داخل ترنج سمت راست، عبارت «میرزا محمد ابراهیم وزیر آذربایجان» به طور برجسته حجاری شده است و نشان می‌دهد که جسد میرزا ابراهیم در آستانه بقعه به خاک سپرده شده است. علاوه بر اینها، آیینه بندی طاق بالای صندوق نیز دارای ارزش هنری است. هر چند که در وسط بنا صندوقی نهاده شده اماخود قبر همچون دیگر مقابر دوره ایلخانی، در سرداب زیرین بنا قرار دارد.
در جانب غربی صحن بقعه سید حمزه مسجد عالی و با شکوه ظهیریه قرار گرفته است که مسجدی است مستطیل شکل بدون ستون به ابعاد ۲۰*۸ متر دارای یک گنبد بزرگ به قطر هشت متر در وسط و در طاق و دو گنبد کوچکتر در سمت شمال و جنوب و یک مخارجه به ابعاد ۸*۴ متر در جانب غربی و در شاه نشین ۴*۱ متر و یک شاه نشین ۸*۱ متر در جانب شرق. در چهار سوی گنبد بزرگ چهار منفذ کوچک جهت روشنایی و تهویه مسجد تعبیه شده است. دو در کوچک نیز از جانب غربی به طور قرینه به دو مخزن کوچک باز می‌شود. دور تا دور مسجد ازاره مرمری خوش رنگی به بلندی ۱۰۵ سانتی متر دارد که در قسمت فوقانی آنها آیاتی با خط ثلث بسیار زیبا به طور برجسته نقر شده است. طاقهای مرمرین محراب در ورودی روبروی محراب و دو مخزن کوچک که در بالا از آنها نام برده شده که همه مزین به نقش ترنج است.ختائی، اسلیمی و آیات قرآنی است. این مسجد بیشتر به مسجد «سید حمزه» در بین مردم معروفیت دارد. سابقاً «قزللو مسجد» می‌گفتند و شاید علتش مذهب بودن تمام تزئینات و کتیبه‌های طاق‌ها، ازاره‌ها و رواق‌ها بوده است. بانی این مسجد و اضافات آن از قبیل دارالشفاء و شبستان و مدرسه، ظهیرالدین میرزا محمد ابراهیم پسر صدر الدین محمد، وزیر آذربایجان بوده که بقعه و مدرسه سید حمزه را تعمیر کرده و مسجد مورد بحث و متعلقات و منضمات آنرا به سال یک هزار و هشتاد و هفت هجری قمری احداث و موقوفات زیادی برای حفاظت و نگهداری و اداره امور مربوط بدان معین کرده است. این موقوفات به نام ظهیریه معروفند.
قرار گرفتن بقعه امامزاده سید حمزه بن موسی بن جعفر(ع) در کنار مقبره الشعرا قداست و معنویت خاصی به این مکان تاریخی و فرهنگی بخشیده است. نمونه های حجاری ظریف باقی مانده از این بقعه نشان دهنده عظمت بنای اولیه است که نزد مردم تبریز از اعتبار و ارزش والایی برخوردار بوده و اعتقاد به عزت و برکت آن باعث شده است که تنی چند از عارفان و بزرگان بنا به وصیتشان در جوار آن دفن شوند.این مکان هم اکنون با اندکی بازسازی به زیارتگاه و معبد پر رفت و آمدی تبدیل شده است که زائران از نقاط مختلف استان و نقاط مختلف کشور به زیارت این سید جلیل القدر مشرف می شوند.بنای نخست این بقعه به روایت سنگ مرمر بالای سر در صحن در سال ۷۱۴ هجری قمری احداث شده و صاحب مقبره که سید جلیل القدر به نام ابوالحسن حمزه بن حسن بن محمد می باشد با ۱۶ واسطه نسبتش به امام موسی بن جعفر(ع) می رسد.بقعه این امامزاده بعد از سالها، در سال ۱۳۸۲ با تخصیص اعتباری معادل ۶۸۱ میلیون ریال از محل اعتبارات استانی توسط سازمان میراث فرهنگی استان بازسازی و مرمت شد و با آیینه کاری داخل بقعه توسط سازمان اوقاف و امور خیریه استان اندکی احیا گردید اما هم اینک نمای خارجی این مکان به قدری آشفته و ناهمگون است که از دور برای هر رهگذری مشخص نیست، اما با این وجود داخل صحن همه روزه مملو از زائران است.
منبع:
– پورتال شهرداری تبریز
– دانشنامه شهری ایران
برچسب ها (امامزاده سید حمزه (استان آذربایجان شرقیآدرس امامزاده سید حمزه تبریزآدرس مسجد سید حمزه تبریزآرامگاهآرامگاه سید حمزه تبریزامامزادهامامزاده سید حمزه تبریزامامزاده سیدحمزه (علیه السلام) تبریزامامزاده های استان آذربایجان شرقیامامزاده های تبریزبقعهبقعه امامزاده سید حمزه (ع)بقعه سید حمزه تبریزبنای امامزاده سید حمزه تبریزتاریخچه امامزاده سید حمزه تبریزتاریخچه مسجد سید حمزه تبریزتبریزحمزهسرخابسید حمزهظهیریهقاجارقبر میرزا محمد ابراهیم وزیرقزللو مسجدقزللو مسجد تبریزکتاب «روضات الجنان و جنات الجنان»محله سرخابمحله سرخاب تبریزمساجد تاریخیمساجد تاریخی تبریزمسجدمسجد حمزهمسجد سید حمزهمسجد سید حمزه تبریزمسجد ظهیریهمسجد ظهیریه تبریزمقبرهمقبره الشعرامقبره سید حمزه تبریزمیرزا محمد ابراهیم وزیرناصر الدین شاهناصر الدین شاه قاجار
0 دیدگاه در “بقعه و مسجد امامزاده سید حمزه تبریز”