شیر سنگی

مجسمه شير سنگي معروف به سنگ شير يکي از معدود آثار به جا مانده از دوره فرمانروايي پادشاهان باستاني ايران در اين منطقه از کشور مي‌باشد، که در جنوب شهر همدان در کنار جاده قديم همدان- ملاير قرار گرفته است.
شهر کنوني همدان مرکز فرمانروايي پادشاهان ماد و پايتخت تابستاني هخامنشيان بوده است با اين وجود از آن دوران بقاياي اندکي باقي مانده و اين مجسمه يکي از مهم‌ترين آن‌ها به شمار مي‌رود. در دوران حکومت مادها و هخامنشيان ساخت اين مجسمه‌ها اهميت زيادي داشت زيرا طلسم شهر بودند و به اعتقاد آن‌ها بلايا و مصيبت را از شهر دور مي‌کردند به طوري که ابن فقيه همداني (سال ۲۸۲ هجري قمري) در کتاب «البلدان» در توصيف اين شير مي‌نويسد:
«از شگفتي‌هاي همدان، مجسمه شيري است از سنگ بر دروازه شهر، که گفته مي‌شود طلسمي است براي سرما و آن از کارهاي بليناس رومي صاحب طلسمات است. هنگامي که قباد، او را براي طلسم کردن آفت‌هاي شهر روانه کرد، گويند که از بسياري برف و سرما، در همدان، سوار با اسبش در ميان برف غرق شد و همين که اين طلسم را به صورت شير در آنجا کار گذاشت، برفش کاهش يافت و کارش بِه شد».
با توجه به متن بالا ابن فقيه از بليناس به عنوان سازنده اين مجسمه نام مي‌برد. وي در حقيقت همان آپولونيوس تياني از دانشمندان مکتب فيثاغورث بوده که در سده نخستين ميلادي مي‌زيسته و در دوران باستان از يونان به روم، مصر، بين‌النهرين، ايران و هندوستان سفر کرده است. لاکهارت، هرتسفلد و واندن برگ اعتقاد دارند که اين مجسمه توسط آپولونيوس و در زمان پارت‌ها (اشکانيان) ساخته شده است ولي فلاندن، جکسن و ليدشمن مجسمه شير سنگي را اثري ساخته شده در زمان مادها مي‌دانند.
اين مجسمه سنگي در دوران اشکانيان به همراه مجسمه ديگري به شکل شير (به همين حالت و ابعاد) بر دو سمت يکي از دروازه‌هاي شهر نصب بوده و به همين جهت در زمان حمله اعراب به همدان، آن دروازه را «باب الاسد» (دروازه شير) نام نهادند.
در سال ۳۱۹ هجري قمري که ديلميان همدان را به تصرف خود درآوردند، مجسمه شيرها را از بالا به زير افکندند. مرداويج ديلمي قصد داشت يکي از مجسمه‌ها را به ري منتقل نمايد اما چون موفق نشد، يکي از مجسمه‌ها را به طور کامل تخريب کرد و پنجه‌هاي شير ديگر را شکست و اين مجسمه را که در ابتدا به صورت يک شير نشسته بود، به شکل کنوني درآورد. اين مجسمه آسيب‌ديده سال‌هاي زيادي بر روي زمين افتاده بود تا اين که در اين سال ۱۳۲۸ خورشيدي توسط مهندس سيحون؛ طراح و معمار آرامگاه ابوعلي سينا، بر بالاي سکويي در وسط يکي از ميدان‌هاي شهر همدان نصب گرديد.
در سال ۱۳۳۰ افرادي به تصور اين که درون شکم اين شير سنگي دفينه‌اي نهفته است قسمتي از جلوي سينه آن را شکستند و جدا ساختند که از طريق مقامات انتظامي دستگير شده و شير سنگي نيز دوباره ترميم گشت.
مجسمه شير سنگي به ‌طول ۲/۵ متر و عرض ۱/۱۵ متر و ارتفاع بيش از ۱/۲۰ متر (که از سنگ قهوه‌اي رنگ ساخته شده) در حال حاضر در انتهاي خيابان ۱۲ متري سنگ شير و در وسط يکي از ميدان‌هاي شرقي همدان بر روي پايه‌اي نصب گرديده است. تپه‌اي که در حال حاضر مجسمه شير سنگي بر روي قرار گرفته، تپه‌اي باستاني است زيرا يک تابوت که متعلق به دوره اشکانيان بوده است از آن محل کشف شده و در حال حاضر در موزه تپه هگمتانه نگهداري مي‌شود.

شیر سنگی همدان

منبع: سیری در ایران