قلعه ی امام برروي کوه امام در ارتفاع ۱۶۰۰متري،در جنوب مريوان واقع شده است.اسم کوه امام از نام شيخ احمد بن الانبار النعيمي الحسني گرفته شده است که در سده‌ي ۸ هجري از طرف امير حمزه‌ي بابان به عنوان امام جمع و جماعت«مزگه‌وته سوره» که در همان منصوب شده است. ….. امير حمزه‌ي بابان در جنگ عثماني‌ها شهرهاي ديار بکر و حلب را تصرف مي‌کند.عثماني‌ها که در جنگ توانايي شکست دادن امير حمزه را ندارند،با حيله و وعده فرمانده‌ي سپاه او را فريب مي‌دهند و او سپاه را تسليم آنان مي‌کند. امير حمزه به همراه تعدادي از فرماندهان سپاهش فرار مي‌کند و در کوهي به نام «سه قله» که اکنون امام ناميده مي‌شود مستقر مي شود. بر روي قله‌هاي آن کوه چند دژ و قلعه را بنا مي‌کندودر ميان قلعه‌ها مسجدي بنا مي کند که به دليل رنگ قرمز خشت‌هاي به کار رفته در بناي آن به «مزگه‌وته سووره» که به معني مسجد قرمز مي باشد شهرت پيدا مي کند.

بخشی که احتمالا تراس شاه نشین در قله دوم است

امير حمزه شيخ احمد النبار نعيمي را به عنوان امام جماعت مسجد و استاد ابراهيم معروف به «کابل» را به عنوان مدرس و استاد مدرسه‌ي ديني آن‌جا منصوب مي‌کند.امير حمزه پس از دو سال با گردآوري سپاه تا بعقوبه را تصرف مي کند ،اما در آنجا از طرف خائنين مسموم و کشته مي شود. قلعه در سال ۹۴۵ هـ . ق دوباره از سوي سهراب بيگ اردلان بازسازي و رونق گذشته را باز مي‌يابد. القاس ميرزا برادر شاه طهماسب صفوي بعد از طغيان فراري شده و به سهراب بيگ پناه مي‌برد. لشگر قزلباش قلعه را محاصره مي کنند، سهراب بيگ پس از تلاش فراوان براي دوري از جنگ با گرفتن وعده‌ي نکشتن القاس ميرزا او را تحويل دولت مرکزي مي‌دهدو قلعه و امارت خويش را از جنگ و خونريزي ويرانگر خلاص مي کند. «هلو خان» بعد از آنکه والي کردستان مي‌شود قلعه‌ي مريوان را به عنوان مرکز قدرت خويش انتخاب مي‌کندمسجد را دوباره بازسازي و مرمت مي‌کند و «ملا ابوبکر مصنف چوري» را که به تازگي از مدينه بازگشته است به قلعه دعوت کرده و او را به امام جماعت و مدرس مسجد منصوب مي‌کند.هلوخان از نوادگان سهراب بيگ اردلان به روايت تاريخ مردي شجاع،آگاه،کاردان،بخشنده و خداترس بوده است که در رونق گرفتن دوباره و آباداني فلعه بسيار کوشيده است و جز قلعه‌ي مريوان «قلعه‌ي زلم»،«قلعه‌ي حسن آباد سنندج» و «قلعه‌ي پلنگان» را نيز تعمير و دوباره آباد کرده است. درسال ۱۰۲۲هجري شاه عباس صفويآنگاه که نمي‌تواند قلعه را تصرف کند از در دوستي و صلح وارد مي‌شود و رابطه‌ي نزديکيرا با هلو خان برقرار مي‌کند،با موافقت هلو خان، «خان احمد خان»پسر هلو خان را به اصفهان مي‌برد،خواهرش «کلاه‌زرخاتون» را به عقد او در مي‌آورد و امور کار را به دست اومي‌سپارد.

گورستان قلعه در قله اول

پس از مدتي خان احمد خان به تحريک شاه عباس براي کسب ولايت کردستان به قلعه‌ي حسن‌آباد حمله‌مي‌کند اما موفق به گشودن دروازه‌هاي قلعه و فتح آن نمي‌شود؛تااينکه با خيانت همسر هلو خان يعني مادر خان احمد و «ملا يعقوب» يکي از نزديکان هلو خان قلعه سقوط مي‌کند،هلو خان دستگير و به اصفهان فرستاده مي‌شود. موقعيت جغرافيايي کوه امام به گونه‌اي است که از قديم مورد توجه بوده است و امراي کرد هميشه آن را همچون پناهگاه و تفرجگاه مورد استفاده قرار داده‌اند.

محلی که احتمالا آب انبار قلعه امام

برروي اولين قله‌ي کوه گورستان قلعه ی امام، آثار باقيمانده‌ي«مزگه‌وته‌سووره»و ويرانه‌ي خانه‌هاي اهالي قلعه بر جاي مانده است.«مزگه‌وته‌سووره»از ديرباز يکي از مراکز علمي،دارالعلم منطقه‌ي کردستان و محل پرورش عالمان ديني شهير منطقه بوده است. از اين علما مي‌توان«کابله‌سووره» که مرقد بزرگوارش در روستاي «دره‌تفي» واقع است، «پير مصطفي» که در روستاي «پير صفا»مدفون است و وجه تسميه‌ي روستا نيز وجود مزار مبارک ايشان است،«ملا قوبي»يا«ملا قطب‌الدين»که آرامگاهشان در شمال شهرک جوجه‌سازي(هجرت) واقع شده و همچنين «ملا ابوبکر مصنف چوري» را نام برد.قله‌ي دوم به قلعه‌ي شاه‌نشين شهرت دارد. از يکي از سنگ‌هاي اين قله تراس و ايواني تراشيده‌شده است که در هنگام صلح محل استراحت و در هنگام جنگ پناهگاه خوبي براي امرا بوده است . از اين تراس منظره‌ي زيبا و دل‌انگيزي از دشت مريوان و درياچه‌ي زريبار ديده‌ مي‌شود. درست در زير تراس شاه نشين آثار باقيمانده‌ي انبار آب قلعه ديده مي شود که آب مورد نياز اهالي قلعه را در دل خود جا مي‌داده است. آب اين آب انبار يا توسط آب باران و يا به وسيله‌ي اهالي قلعه تامين مي‌شده است.بلندترين قله‌ي کوه امام قلعه‌ي زندان است که محل نگهداري زندانيان و اسيران بوده است.آن‌چه مشخص‌است اين محل به دليل ارتفاع آن به عنوان زندان انتخاب شده است تا امکان فرار از آن کمتر باشد. اين قلعه تا سال ۱۰۶۶ هـ . ق داراي رونق بوده است اما در آن سال به فرمان «سليمان خان» والي اردلان که از هم‌پيمانان «شاه صفي» بود همراه با قلعه‌هاي زلم، حسن آبادو پلنگان ويران شد و مردم ساکن در آن نيز کوچ داده شدند.

سنگ قبر شکسته هه لوغان

منابع:

– وب سایت قطره

– وب سایت میراث فرهنگی

– تی نیوز