دریاچه بختگان، نی ریز، شیراز

پارک ملی بختگان با وسعت هر يک به ترتيب ۱۷۵۳۴۶ هکتار و ۱۵۳۷۶۷۱ هکتار در ۷۰ کيلومتري غرب ني ريز فارس واقع گرديده است. تالاب‌هاي طشک و بختگان از بزرگترين و پرآب‌ترين درياچه‌هاي کشور محسوب مي‌شوند.( البته در حال حاضر چند سال پياپي است که اين تالابها با خشکسالي و کم آبي مواجه بوده و تقريبا بطور کامل خشک شده اند) اين دو درياچه درسالهاي پرباران گسترش يافته و به هم مي‌پيوندند. طشک و بختگان و مناطق کوهستاني بين آنها و جزاير متعددي که دراين دو تالاب وجود دارند مجموعه طبيعي بسيار با ارزشي را بوجود آورده اند.

اين تالاب به علت دارا بودن جزاير کوچک و بزرگ از مکانهاي مهم زادآوري پرندگاني چون کفچه نوک، فلامينگو، کاکايي صورتي و…. مي‌باشد به همين جهت توسط توسط سازمان بين المللي حيات پرندگان به عنوان زيستگاه با اهميت براي پرندگان تشخيص داده شده و همچنين در سال ۱۳۵۴ در کنوانسيون رامسر به ثبت رسيده است. تاکنون در اين تالابها ۹۵ گونه پرنده که اغلب مهاجر زمستان گذران هستند شناسايي شده است. اين تالاب در ذخيره سازي آب براي اراضي کشاورزي حاشيه تالاب بسيار مهم است. همچنين اين تالاب از مناظر و چشم اندازهاي بديع و بي نظيري به منظور جذب گردشگران داخلي و خارجي برخوردار است. به گفته هانس لوفلر، محقق اتريشي: اين تالاب از معدود تالابهاي جهان است که در زمستان آب شيرين در سمت شرق آن و در تابستان آب شور در سمت غرب آن در جريان است. ويژگي بي همتايي که در هيچ کجاي دنيا يافت نمي‌شود.

حداقل ارتفاع منطقه ۱۵۵۸ و حداکثر ارتفاع آن ۲۵۵۰ متر مي‌باشد. رشته کوههاي عظيم زاگرس در استان فارس ارتفاع خود را ازدست داده و به صورت رشته کوههاي پهناوري گسترده مي‌شوند. امتداد رشته کوههاي اطراف درياچه غربي – شرقي بوده که از افزايش اين کوهها مخروط افکنه هايي وسيع ايجاد مي‌شود که محل برداشت منابع آب زير زميني و همچنين کشت و زرع مي‌باشند. از مهمترين ارتفاعات منطقه مي‌توان به کوههاي پيچکان، چاه روغني و نا انجير در شمال و کوههاي صادق آباد، خانه کت در جنوب درياچه بختگان اشاره کرد.

دریاچه بختگان، نی ریز، شیراز

از نظر زون‌هاي زمين شناسي ايران، منطقه دروزون زاگرس و بخش کوچکي از آن در زون سنندج سيرجان واقع است. از پديده‌هاي مهم زمين شناسي که در منطقه ظهور يافته است سطوح چينه بندي، دگرديسي، درزها و تعدادي گسل و چين خوابيده و گنبد نمکي است از جمله گسل طشک، گسل نا انجير، طاقديس بيچکان و گنبد نمکي در شمال خانه کت.

از مهمترين منابع تأمين کننده آب درياچه‌هاي طشک و بختگان رودخانه کر مي‌باشد. چشمه گمبان واقع درشمال غربي پارک ملي و پناهگاه حيات وحش بختگان در فصول پر باران درياچه طشک را تغذيه مي‌کند. رودخانه کر نيز ۵ کيلومتر قبل از ريختن به درياچه بختگان به دو شاخ تقسيم مي‌شود و به همين دليل اين منطقه را دو شاخ کربال مي‌نامند و هر شاخه در محل ورود به درياچه مانند شبکه مويرگي به چندين شعبه تقسيم شده و منطقه گسترده اي را فرا مي‌گيرد در اين منطقه ابتدا گزستانها و سپس نيزارهاي وسيعي پديد آمده است.

چشمه‌هاي منطقه عبارتند از: چشمه هل، چشمه باغو، چشمه آخوندو، چشمه لياب، چشمه ريزآب، چشمه بي بي فاطمه، چشمه قلمو، چشمه باغ قاضي، چشمه ناانجير، چاده دراز، چشمه مقنعه سر، چشمه بيدمشک، چشمه امامزاده، چاه بيوک.

درياچه طشک که در شمال درياچه بختگان قرار گرفته وسعت کمتري دارد اما از نظر شرايط طبيعي با درياچه بختگان تفاوتي ندارد. ده جزيره بزرگ و کوچک در اين درياچه ديده مي‌شود که از نظر تخم گذاري پرندگان بويژه پليکان‌ها حائز اهميت مي‌باشد.

جاذبه‌هاي اکوتوريستي: پرتگاهها، صخره ها، دره‌هاي عميق، منظره‌هاي ويژه کوهها و صخره‌ها که باتوجه به توپوگرافي منطقه حائز اهميت بوده و جلب نظر مي‌نمايد. گردنه هل و باغو، تنگ زرد، شهر پازن، وجود بناهاي قديمي و آثار باستاني، کاروانسراي شاه عباسي و قدمگاه خضر نبي در جنوب پناهگاه حيات وحش بختگان که با وجود چندين چشمه کوچک در محل طبيعت زيباي آن دو چندان مي‌شود.

پوشش گياهي  منطقه :

به طور تقريبي ۱۳۰۰۰۰ هکتار کوه، دشت و دامنه بين دو درياچه واقع گرديده که به اضافه کوههاي خانه کت در جنوب درياچه بخش کوهستاني پناهگاه را تشکيل مي‌دهند. در اين مناطق درختان و درختچه‌هاي بنه، بادام کوهي، تنگرس، کيکم و قيچ ديده مي‌شود. در منطقه باغو در دشت ساحلي درختچه‌هاي قيچ به صورت يک نوار پهن تا ادامه کوه روييده است.

بالاتر از اين نوار پوشش متراکمي از درمنه به چشم مي‌خورد. جنگل‌هاي بلوط زاگرس در اين منطقه به علت کاهش ارتفاع و افزايش درجه حرارت به جنگل‌هاي بنه و بادام کوهي تبديل مي‌شوند. از شمال درياچه طشک تا حوالي ارسنجان بخشي از انبوه‌ترين جنگل‌هاي بنه استان ديده مي‌شود که اين پوشش تنها در مناطق کوهستاني دور از شهر و دسترس بوميان پابرجاست و دشت‌ها همه به زير کشت رفته اند.

دریاچه بختگان، نی ریز، شیراز

گونه‌هاي شاخص جانوري:

از ميان حيات وحش مهره دار تعداد ۴۶ گونه از رده پستانداران، ۲۱۸ گونه از رده پرندگان، ۳۶ گونه از رده خزندگان، ۳ گونه از رده دوزيستان و تعداد ۲۳ گونه ماهي در پارک ملي و پناهگاه حيات وحش بختگان زندگي مي‌کنند. پرندگان دشتزي نظير کبک، تيهو، هوبره کنار تالاب و ديگر پرندگان آبزي، قوچ وميش و کل وبز از حيوانات شاخص کوهستاني منطقه اند.

قوچ وميش و کل و بز: تنگ گور، ارتفاعات هل و باغو، تنگ شور، ريزآب

هوبره: کشتزارها و کفه شور

کبک و تيهو: تمام نقاط منطقه

فلامينگو و درنا: حوالي درياچه طشک و بختگان

کفچه نوک، کاکايي و اگرت: درياچه طشک و بختگان

جاذبه‌هاي گياهي:

انواع دياتومه‌ها وجلبکها,انواع گياهان شورپسند گز و ني ودرمناطق خشکي ارس ,‌بنه,‌تنگس,‌قيچ ,‌بادام کوهي , آويشن , کاکوتي و باريجه مي‌باشد.

پارک ملي و پناهگاه حيات وحش بختگان به واسطه وجود دو تالاب طشک و بختگان و ارتفاعات موجود در آن، از تنوع رويشگاهي زيادي برخوردار است. بهگونه اي که بيش از ۴۰۰ گونه گياهي در قالب ۴۷ تيپ در آن شناسايي شده اند که از اين مجموعه حدود ۳۰ گونه فهرست سرخ IUCN  قرار دارند. گونه‌هاي درختي بارز منطقه عبارتند از: پسته وحشي، بادامک، انجير، پسه، کلخونگ،تنگرس و … .

به طور کلي مجموعه بختگان (پناهگاه حيات وحش و پارک ملي) را مي‌توان به سه بخش اصلي تقسيم کرد:

1. درياچه‌ها و تالاب‌ها
2. مناطق دشتي و کوهستاني واقع در بين درياچه‌هاي بختگان و طشک و اراضي مجاور آن
3. مناطق کوهستاني واقع در جنوب درياچه بختگان

مجموعه اين سه بخش ساختار کلي سيماي محيط طبيعي منطقه را به تصوير مي‌کشند.

منشا آب درياچه :

رودخانه‌ي کوچک «سيوند» در دره اي به نام «سيوند» يا («تنگه بلاغي») جريان دارد. «سيوند» نام روستايي بزرگ و خوش‌آب و هوا در مسير راه شيراز به اصفهان (در ميانه راه تخت جمشيد به پاسارگاد) مي‌باشد. سيلاب رود «سيوند» در انتهاي مسير خود به رود «کُر» پيوسته و از آن جا به درياچه «بختگان» مي‌ريزد.

کاهش ميزان آب ورودي :

هم اکنون ميزان ورودي آب رودخانه کُر به درياچه بختگان بسيار اندک و حتي گاهي به صفر مي‌رسد (مقداري از آب کُر در گذشته به دليل ساختن سد «درود زن» کم شده است)، در نتيجه ورودي آب درياچه تنها محدود به سيلاب‌هاي منطقه (آباده طشک،شهرستان بختگان، خير، ني ريز ، خرامه و ارسنجان) مي‌باشد.

اثرات زيست‌محيطي :

به دنبال اين رويداد، پيوستگي ميان دو درياچه طشک و بختگان براي هميشه از يبن خواهد رفته و نتيجه آن خشک شدن درياچه بختگان خواهد بود. اندکي پس از آن درياچه طشک هم به خاموشي فرو خواهد رفت؛ چرا که هم اکنون شوري درياچه طشک به ۱۲۰۰ واحد رسيده است که حدود ۴ برابر سال‌هاي پرآب گذشته مي‌باشد.

درياچه‌ي بختگان به دليل برخورداري از ۳ ويژگي ارزشمند، يکي از ۱۰۵ منطقه‌ي مهم زيست پرندگان در کشور هم محسوب مي‌شود.

اين ويژگي‌ها عبارتند از:

به طور منظم تعداد قابل توجهي از گونه‌هاي در خطر تهديد جهاني را نگهداري مي‌کند.

به طور منظم يک درصد از گونه‌هاي منطقه جغرافياي زيستي يا مسير مهاجرت يا جمعيت خاورميانه (تنها پرندگان آبزي و دريايي) را نگه مي‌دارد .

به طور منظم ۲۰ هزار (و يا بيشتر) از پرندگان آبزي را نگه مي‌دارد.

عوامل تهديد کننده:

جلوگيري از ورود آب از بالا دست به منطقه؛

وجود مستثنيات و تغيير کاربري اراضي؛

وجود معادن و همچنين شکار و صيد غير مجاز نام برد.

 منابع :

http://fa.wikipedia.org/

http://www.iew.ir/1391/06/09/945

http://www.ichto.ir/