موزه تاريخ طبيعي تبريز با ارايه نمونه‌هاي بي‌نظير از مظاهر مختلف طبيعت (محيط، گياه، جانور، فسيل و…) ارتباط فكري مستقيم بين انسان و طبيعت برقرار مي‌كند.

‪ اين موزه با ۲۰۰ مترمربع مساحت در سال ۱۳۷۲در ساختمان اداره كل حفاظت از محيط زيست استان آذربايجان شرقي تاسيس شده است. موزه تاريخ طبيعي تبريز داراي مجموعه‌هاي متنوع جانوري و گياهي منحصر به فرد ازجمله ۳۸ گونه پستاندار،۴۹ گونه پرنده،۱۳ گونه خزنده، ۹ گونه‌آبزي، دونوع سنگواره و نمونه‌هايي از سخت پوستان و بندپايان است.

يك غرفه از ماكت‌های دايناسورهای دوران دوم زمين شناسي نيز در اين موزه به نمايش گذاشته شده كه تماشای آن ، حيات اين پستاندار عظيم‌الجثه در ۵۰ میلیون سال قبل را در ذهن انسان تداعي مي‌كند.

نمونه‌هاي موزه تاريخ طبيعي داراي برچسب مشخصات شامل نام،نام علمي، رژيم غذايي،زادآوري ،پراكنش جغرافيايي و نحوه تهيه نمونه بوده و به بازديدكنندگان اطلاعات جامعي در خصوص سير طبيعي حيات زيستكره ارايه مي‌كند.نمونه‌هاي موجود به صورت تمام بدن، نيمه بدن و يا سر و گردن و اسكلت در داخل غرفه‌هاي محصور و يا در فضاي آزاد موزه قرار داشته و غرفه‌ها به صورت “ديوراما” (محيط مصنوعي) بر اساس نوع نمونه‌ها و يا زيستگاه گونه‌ها تزيين شده است.

در مجموعه موزه تاريخ طبيعي تبريز، تعدادي از گونه‌هاي جانوري بومي كشور و برخي از گونه‌هاي گياهي جانوري ساير نقاط جهان به‌صورت تاكسيدرمي گردآوري شده كه به نوعي بيانگر پيوسته بودن حيات در سراسر جهان هستي است.انواع پرندگان مهاجر آبزي مثل اردك سرسفيد، دورناي طناز، قوي فريادكش، فلامينگو، پليكان سفيد، آنقوت و فيلوش مربوط به زيستگاههاي آبي و تالابي آذربايجان شرقي و ساير نقاط ايران در سه غرفه و فضاي آزاد قرار دارد كه تنوع حيات جانوري در فلات ايران را براي بازديدكننده القا مي‌كند.

غرفه‌اي از انواع ماكيان‌سانان استان از جمله گونه نادر قرقاول ارسباران، كبك، كبك چيل و دراج در موزه تاريخ طبيعي تبريز وجود

دارد كه جاي گونه شاخص ارسباران يعني سياه خروس قفقازي خالي است و تنها تصويري از آن چشم بازديدكنندگان را نوازش مي‌كند.انواع پرندگان شكاري مثل طرلان، بحري، بالابان و عقاب طلايي و انواع جغدها نيز فضاي سه غرفه اختصاصي و قسمت فوقاني برخي از غرفه‌ها را تزيين نموده است.

نمونه‌هايي از پستانداران بزرگ جثه علفخوار كشور مانند قوچ البرز مركزي، قوچ اوريال، قوچ ارمني و بز وحشي يا پازن و مارال يا گوزن قرمز به صورت تمام بدن و نيم تنه در غرفه‌هاي مختلف موزه تاريخ طبيعي تبريز به نمايش گذاشته شده است.نمايش قوچ ارمني مربوط به مناطق سهند، كيامكي و يكانات و مارال كه طرح احياي آن در منطقه ارسباران در حال اجرا مي‌باشد و همچنين قوچ اوريال بزرگ‌ترين قوچ وحشي ايران از ديگر جلوه‌هاي چشم‌نواز اين موزه است.

خرس قهوه‌اي، انواع گربه‌هاي وحشي مثل گربه جنگلي، گربه وحشي و سياه گوش و گونه‌هاي ديگر مثل گوركن، گرگ، روباه، گراز، شغال و كفتار نيز از ساير گونه‌هاي جانوري كشور است كه زينت‌بخش غرفه‌هاي موزه تاريخ طبيعي تبريز هستند.

گونه غيربومي مهاجم مثل نوتريا كه به محيط زيست كشور وارد شده و نيز گونه‌هاي خارجي مهاجر مانند موس بزرگترين گونه گوزن، گوزن كاريبو، شاموا، قوچ ماركوپولو بزرگترين گونه قوچ‌هاي وحشي، قوچ برفي، قوچ بربري، شير آفريقايي، گورخر آفريقايي و گنو نيز به شكل تاكسيدرمي نيم تنه و سر و يا پوست در موزه تاريخ طبيعي تبريز علاقه‌مندان حيات وحش را به بازديد دعوت مي‌كند.مارها و ساير خزندگان كشور شامل بزمجه بياباني، آگاماي قفقازي، افعي – البرزي، افعي زنجاني، گرزه مار و چند گونه ديگر نيز در موزه تاريخ طبيعي در معرض ديد علاقه‌مندان است.

به‌باور گردانندگان موزه تاريخ طبيعي تبريز، ارتقاي دانش افراد در زمينه حيات وحش، ايجاد بينش زيست محيطي درجامعه و اشراف به اهميت حفاظت از محيط زيست از جمله اهداف و دستاوردهاي اين مكان جذاب و ديدني است.به عقيده آنان از ديگر كاركردهاي موزه تاريخ طبيعي تبريز ، ترسيم سيماي اكولوژيك از طبيعت و تعيين جايگاه‌آنها در شبكه حياتي و ترويج فرهنگ حمايت از حيوانات و گياهان و حفظ عرصه‌هاي طبيعي در جامعه است.‪

منبع :

– سایت موسسه آموزش و تحقیقات جهانگردی