تاریخچه :
عمارتی که میرزا « حسین خان قزوینی» معروف به سپهسالار، سال ۱۲۵۷ خورشیدی باعث ساختش شد، آخرین بنای قابل اعتنای سنتی ایران لقب گرفت، عمارتی که اتفاقی بزرگ در معماری نه چندان پرحادثه قاجاری بود. سپهسالار قبل از اینکه تصمیم به ساخت مسجد و مدرسه عالی اش بگیرد، بانی اقدامات اصلاحات و عمرانی زیادی در پایتخت شده و حالا دنبال پروژه بزرگ تری برای خدمت به رعایا بود؛ پس کلنگ ساخت این مجموعه وقفی را در جنوب باغ شخصی اش به زمین زد. در میانه راه، اجل مهلت نداد و ادامه کار به عهده متولیان افتاد. وقتی کار به انجام رسید، تمام آنچه یک دانشجو احتیاج داشت در آن پیدا می شد؛ از کلاس درس و حجره گرفته تا مریضخانه و رختشویخانه. پس از انقلاب، این مجموعه همچنان به عنوان مرکز آموزش عالی علوم اسلامی کارش را ادامه داد و مدرسه عالی شهید مطهری نامگذاری شد. اکنون ۱۳۴سال از آغاز ساخت این مجموعه پر ابهت می گذرد و می توان همزمان با ماه رمضان به این مجموعه زیبای تاریخی سر زد.

چطور بگردیم؟

از آنجا که در حال حاضر مسجد و مدرسه، محل تحصیل طلاب علوم دینی است و ورود به چنین مکانی مثل هر دانشگاه و مدرسه ای محدودیت ها و قوانین خود را دارد، بهتر است از قبل با مسؤولان مدرسه با شماره ۹ -۳۳۵۶۶۱۶۶ (۰۲۱) تماس بگیرید و هماهنگ کنید. مخصوصاً اگر می خواهید از مجموعه به صورت حرفه ای عکاسی کنید.

چطور برسیم؟

باغی که میرزا حسین خان سپهسالار مسجدش را در آن بنا کرد، در جنوب شرقی میدان بهارستان قرار دارد؛ دقیقاً در شرق خیابان مصطفی خمینی
بهترین و کم دردسرترین راه برای رسیدن به مجموعه، سوار شدن بر خط آبی رنگ مترو و پیاده شدن در ایستگاه بهارستان است. از آنجا باید وارد خیابان مصطفی خمینی شد. با اتوبوس هم می توانید تا میدان بهارستان بیایید.
ورودی اصلی مجموعه در این خیابان و حدود ۵۰ قدم پایین تر از کتابخانه مجلس است؛ البته از ورودی جنوبی مجموعه که به در وجوهات معروف است و در خیابان علامه رضی قرار دارد هم می توانید وارد شوید.

چه می بینیم؟

دیدنی های سپهسالار
بنایی که «مهدی خان ممتحن الدوله» طراحی کرد و استاد «حسن معمارقمی» آجر روی آجرش گذاشت، تحولی در معماری یکنواخت قاجاری به حساب می آمد
تزئینات: بر در و دیوار مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری هر نوع تزئیناتی را می توان پیدا کرد به جز آینه کاری. بهترین نمونه های هنر آجرکاری، کاشی کاری، گچ کاری، فلزکاری، چوب کاری و حجاری قاجاری همین جاست. رنگ های شادی مثل زرد، نارنجی و سبز پسته ای، جمله هایی در مدح شاه که خط نستعلیق کتابت شده و نقوش گیاهی شلوغ و پرپیچ و خم را می توانید در این بنا ببینید.
مسجد و مناره ها: مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری یکی از پرمناره ترین بناهای ایرانی است. این تعداد مناره را بیشتر از مساجد عثمانی ترکیه می توان انتظار داشت، با این حال مناره هایی که از پای بنا و کف زمین سبز می شوند و به روشی سحرآمیز تا آسمان می روند، سر و شکلی ایرانی دارند. قد و بالای مناره های خوش رنگ مسجد و مدرسه را می توانید در طرفین ایوان ها و ورودی های بنا ببینید.
گنبدخانه: از شباهت های مسجد و مدرسه عالی پایتخت با مساجد عثمانیان در استانبول، گنبد کم خیز و ترکیب چلیپائی گنبد خانه اش است. ترکیب چلیپائی قسمت هایی که در همسایگی فضای زیر گنبد قرار دارند با گنبد خانه باعث شده تا یک فضای وسیع یکپارچه ایجاد شود. این همان چیزی است که معماران زبردست ایرانی سال ها در فکرش بودند. دانش فنی مهندس و معمار مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری در سوار کردن گنبد بنابر گنبد خانه بارها پیشرفته تر از فناوری معماران عثمانی است.
برج ساعت: برج مجموعه را ایرانی ها ساختند و ساعتش را فرانسوی ها. تا قبل از این کمتر عمارتی را می شد در دارالخلافه ناصری دید که مزین به ساعت باشد. به هر حال ساخت برج ساعت، رسمی فرنگی بود که از عهد رنسانس به این طرف باب شده بود.

نکات طلاییهمزمان با نماز
*نیم ساعت قبل تا یک ساعت بعد از نمازهای ظهر و مغرب می توان وارد مسجد شد و از دیدنی ها بازدید کرد.
*خانم ها برای ورود به مجموعه بهتر است چادر همراه داشته باشند.
*ورود بازدیدکنندگان به داخل حجره ها و پشت بام ها ممنوع است.
*دانشجویان و استادان دانشگاه ها در روزهای پنجشنبه با داشتن معرفی نامه می توانند به عکاسی حرفه ای بپردازند.

منبع: سرزمین من، شماره ۱۵/ مرداد ۹۱٫
به نقل از : راسخون