سایت موزه عصر آهن تبریز، محوطهٔ باستانی است که در شمال، شمال شرقی و شمال غربی مسجد کبود تبریز واقع شده‌است. شامل گورستان و آثار سفالی مربوط به عصر آهن است.

آثار بدست آمده در سال ۱۳۷۶ بدست آمد که شامل ۳۸ گورربه صورت جنینی دفن شده یافت شد.گور نوزادان بصورت ساده بوده و گور نوجوانان در سازه‌های مربعی با دو ظرف سفالی همراه است. اکثر اجساد یافت شده در سنین پایین مرده‌اند. کودکان با اسباب بازی‌هایشان دفن شده‌اند و زن‌ها با جواهرات و مردها با ابزار جنگی شان. در کنار بعضی اجساد ظروف سفالی و اثرات غذا یافت شده که اعتقاد آنان بر آیین مهرپرستی را تایید می‌کندو کسانی ک ظروف بیشتری در کنارشان یافت شده احتمالا ثروتمند تر بوده‌اند. سنگ چینی دور اجساد نمادی از دیوارهٔ رحم است و اجساد به حالت جنینی یا چمباته‌ای دفن شده‌اند که جهت بدن و صورتشان متفاوت است که باز هم تأییدی بر مهرپرست بودن آنهاست. این سایت از سال ۱۳۸۵ به عنوان اولین موزه صحرایی ایران شروع به کار کرد.

تاریخچه موزه :

محوطه باستانی مسجد کبود واقع در شمال شرق بنای مسجد کبود تبریز است. طول (شرقی- غربی) این محوطه ۲۷۶ متر و عرض (شمالی- جنوبی) آن بطور متوسط ۱۰۲ متر و مساحت آن ۲۸۲۹۰ مترمربع (حدود ۳ هکتار) می باشد. این محوطه طی خاکبرداری های سال ۱۳۷۶ بوسیله شرکتهای طرف قرارداد شهرداری تبریز شکل گرفته و طی همان سال با شناسائی آثار گورستان هزاره اول ق.م و پس از بازدیدها، گمانه زنی ها و کاوش به عنوان یک محوطه باستانی دارای آثار بویژه دوره آهن با شاخص اسکلتهایی مدفون همراه با سفالهای خاکستری و در مواردی نخودی و قرمز و اشیای فلزی شناخته شده است.

در شهریورماه ۱۳۷۷ طی بازدیدی که توسط آقای نصرت ا… معتمدی کارشناس سازمان میراث فرهنگی کشور، از محوطه بعمل آمد نشانه هایی از آثار هزاره اول ق.م مشاهده گردید و به پژوهشکده باستان شناسی گزارش شد. پس از آن میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در فاصله ۸۰ متری شرق بنای مسجد کبود گمانه ای حفر کرده و وجود تدفین متعلق به هزاره اول ق.م آشکارگردید. در اردیبهشت و خرداد ۱۳۷۸ هیاتی به سرپرستی آقای معتمدی برای کاوش در محوطه مسجد کبود به تبریز اعزام شد. طی فصل اول کاوش، تعداد ۳۸ گور، کاوش شد و یکی از گورها که دارای ۲ اسکلت (زن و مرد) به همراه اشیاء تدفینی بود، بلوک برداری شده و به موزه ملی آذربایجان انتقال یافت. پس از اتمام فعالیتهای این هیات، سازمان میراث فرهنگی آذربایجان شرقی اقدام به تهیه نقشه از محوطه و آثار آن نمود و طی اواخر سال ۱۳۷۸ نمایشگاهی از آثار بدست آمده از کاوش یاد شده در موزه آذربایجان برگزارشد.

مراحل بعدی کاوش و حفاظت مقدماتی طی سالهای ۱۳۸۲-۱۳۷۹ به سرپرستی آقای دکتر علیرضا هژبری نوبری انجام یافت که بنابر نتایج کاوش، آثاری متعلق به گورستان عصر آهن و آثار پراکنده کف های استقراری احتمالا فصلی و چندین متر لایه های بالایی روی آثار عصر آهن، رسوبات طبیعی و آثار مضطرب دوره اسلامی مشاهده گردید. با توجه به موقعیت استراتژیک محوطه مسجد کبود و واقع شدن آن در میان شهر، همجواری آن با مسجد کبود و نزدیکی به موزه آذربایجان، احداث موزه باز و حفظ آثار در جای خود، امری الزامی می نمود. لذا انجام عملیات ساماندهی و تجهیز محوطه به منظور آماده سازی برای بازدید عموم از تاریخ ۱۷/۱۲/۱۳۸۵ از سوی سازمان میراث فرهنگی تبریز اقدام گردید.

کلیه عملیات در سه فاز به ترتیب زیر انجام گرفت:
الف) فاز اول، عملیات حفظ و مرمت اسکلتها
ب) فاز دوم، ساماندهی موزه اصلی
ج) فاز سوم ساماندهی محوطه بیرونی موزه

مراسم گشایش سایت موزه عصر آهن تبریز در تاریخ ۳۰/۲/۱۳۸۶ با حضور آقای دکتر جعفری معاونت فرهنگی و ارتباطات سازمان میراث فرهنگی کشور انجام شد و هم اکنون این محوطه در معرض بازدید برای عموم می باشد.

شماره تماس: ۳۵۲۵۷۴۶۹ -۰۴۱

آدرس: تبریز- خ. امام خمینی، چهارراه شهید بهشتی، انتهای خیابان کهنه

ساعات بازدید : ۹ صبح الي ۱۹/۳۰

منبع :

– ویکی پدیا

– پورتال شهرداری تبریز

– پورتال جامع گردشگری و توریستی