خانهٔ عبّاسی‌ها

در سال‌های ۱۲۵۲ تا ۱۲۵۴ هجری در محله سلطان امیر احمد کاشان ساخته شده و از لحاظ معماری و تزئینات حائز اهمیت است و با شمارهٔ ۲۰۲۰ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌است

خانه عباسیان کاشان در خیابان علوی در کوی سلطان امیراحمد واقع شده است این مجموعه از جمله برجسته ‌ترین آثار معماری و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران است خانه عباسیان از لحاظ معماری و تزیینات حایز اهمیت فراوان است خانه عباسیان بین سال های ۱۲۴۵-۱۲۵۰ قمری ساخته شده است .

گفته می شود این بنا در مدت ۲۰ سال ساخته شده است وسعت این مجموعه حدود ۵ هزار متر مربع و زیر بنای آن در حدود ۷ هزار متر مربع می باشد . این مجموعه دارای پنج طبقه و شامل ۵ حیاط و گودال باغچه است که پس از فوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت ۵٫ باب خانه مستقل از هم درآمد اما در سال‌ های اخیر ۴ باب از ۵ باب خانه خریداری و بازسازی شد . از ۴ باب خانه خریداری شده ، دو واحد آن ها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آن ها به صورت دو طبقه با حیاط مسقف و چهارمی که در اصل باغچه بوده است به صورت حیاط سنتی است .
خانه‌های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی ، یزدی بندی ، کاربندی ، قطاربندی ، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت می‌ باشد

بخش های خانه عباسیان کاشان :
کل مجموعه به سه بخش اصلی تقسیم می گردد . بخش اندرونی ، بخش بیرونی و بخش خدمه .
بخش بیرونی خانه عباسیان : در واقع به عنوان مهمانپذیر صاحبخانه و محل پذیرایی از مهمانان تجاری به شمار می رفته که شامل اتاق آئینه ، تالار سرپوشیده ، ایوان ، اتاق های سه دری ، پنج دری و سایر فضاهاست .
بخش اندرونی خانه عباسیان : محل اسکان صاحبخانه و خانواده وی بوده و همخوان با مقله حجاب در معماری اسلامی ، از بخش بیرونی کاملا جدا است. بخش حیاط باغ محل برگزاری نماز جماعت بوده است . آخرین بخش این مجموعه بخش حیاط خدمه است که محل اسکان خدمه بوده و از طریق مطبخ به خانه راه داشته است . کل مجموعه دارای ۲ بادگیر و دو حلقه چاه است که یکی از چاه ها به عنوان مخزن آب خانه به شمار می رفته است . مهمترین قسمت های مجموعه عباسیان عبارت است از اتاق آئینه ، اتاق شاهنشین ، اتاق پنج دری یا تالار مرکزی و دو تالار سرپوشیده بزرگ است ویژگی ‌های معماری خانه عباسیان :
سبک اصلی معماری بنا به گودال باغچه موسوم می باشد . در این سبک معماری ، بنا پایین تر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحا گود می باشد . دلایل ساخت بنا بدین شکل ، عبارتند از :
استفاده از آب قنات : در گذشته به علت استفاده از آب قنات و به جهت تامین فشار آب برای جریان داشتن در قسمت های مختلف بنا ، آنرا نسبت به سطح کوچه عمیق تر می ساخته اند .
استفاده از خاصیت عایق بودن خاک در مقابل حرارت و برودت در گرما و سرما برای خنک سازی و گرم کردن بنا در تابستان و زمستان .
استفاده از خاک گود برداری برای تامین مصالح به کار رفته در بنا : همزمان با عملیات گود برداری، کوره های پخت آجر نیز در کنار مجموعه بر پا شده و از خاک گود برای پخت خشت خام استفاده می شده است . این امر علاوه بر صرفه جویی بسیار در هزینه و زمان ، موجب استحکام نسبی بنا نیز می شده است .
قرینه سازی : در هر ضلع این بنا اگر خطی فرضی در وسط ضلع ترسیم شود، طرفین ضلع کاملا قرینه می ‌باشد .
تنوع فصلی : بنا دارای قسمت‌های تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال از قسمت‌ های خاصی از بنا ، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل ، استفاده می‌ شده است .
معماری درونگرا : برخلاف بناهای امروزی که ظاهر بنا دارای تزئینات بسیار می‌باشد . در بناهای قدیمی، ظاهر بنا بسیار ساده و دارای تزئینات کم می باشد و بالعکس درون بنا بسیار با شکوه و زیبا می باشد .
معماری محجّبه یا نقاب‌دار : به علت آنکه معماری دوران قاجار یک معماری مذهبی است و شهر کاشان نیز از دیر باز به دارالمومنین معروف است ، رعایت مسائل مذهبی در معماری خانه عباسیان بسیار مشهود می‌ باشد . از مصادیق این امر ، تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی ، اتاق ‌های تو در تو و متعدد ، جدایی محل سکونت آقایان و خانم ها در تالارها ، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و… می باشد . حتی برای کوبه درب ‌ها نیز دو دستگیره با صداهای متفاوت تعبیه شده که از طریق صدای کوبه می ‌شده به جنسیت فردی که پشت درب است پی برد .

منبع:

– anobanini.irو ویکی پدیا