گنبد قابوس بلندترین برج تمام آجری جهان است که در استان گلستان و شهر گنبد کاووس (سه کیلومتری شهر قدیم جرجان) بر روی تپه ای که ۱۵ متر از زمین های جاور مرتفع تر است بنا شده است و با احتساب ارتفاع تپه، برج گنبد قابوس حدود ۷۰ متر از سطح زمین های اطراف مرتفع تر است. این برج در سال ۳۹۷ هجری قمری یا ۳۷۵ هجری خورشیدی در زمان حکومت سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر در جرجان بنا گردیده است و علیرغم استفاده بسیار کم از عناصر تزیینی در آن، دارای ساختاری متناسب، موزون، مستحکم و زیباست. به نوشته ویل دورانت “جرجان در قرن ۱۰ میلادی (عصر زیاریان) یکی از ولایت های بزرگ ایران بود و به امیران روشنفکر اشتهار داشت”.

گنبد کاووس، شهر گنبد کاووس، استان گلستان

این بنا از دو قسمت کلی پای بست بنا و بدنه و گنبد مخروطی شکل تشکیل شده است.
پی سازی بنا از زمین سفت شروع و تا ارتفاع حدود ۱۵ متری با آجر های مخصوص دنباله‌ دار کفشکی پخته قرمز رنگ ساخته شده که در نهایت پختگی و استحکام هستند و به علت تابش آفتاب در طول قرن ها به رنگ زرد طلایی زیبایی درآمده، ساخته شده است. بدنه مدور خارجی گنبد قابوس دارای ۱۵ ترک ( دندانه نود درجه ) همانند ستاره ده پر می باشد. این ترک ها که در اطراف آن و به فواصل مساوی از یکدیگر قرار دارند ، از پای بست بنا شروع و تا زیر سقف گنبدی ادامه می یابد و میان این ترک ها به جز درب ورودی با کوهه ای آجری پر شده است. راس این ترکه ها به اندازه یک متر و سی چهار سانتی متر از یکدیگر فاصله دارند .

گنبد کاووس، شهر گنبد کاووس، استان گلستان

در مورد این برج پروفسور آرتور پوپ چنین می گوید :
“در زیر سمت شرق کوه‌های البرز و در برابر صحراهای پهناور آسیا یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای معماری ایران با تمام شکوه و عظمت خود قد بر افراشته‌است. این بنا گنبد قابوس بقعه آرامگاه قابوس بن وشمگیر است و برج آرامگاه از هرگونه آرایش مبراست. جنگنده‌ای با نیروی ایمان در نبرد رودرروی، پادشاهی شاعر در نبرد با ابدیت، آیا آرامگاهی چنین عظیم و مقتدر وجود دارد.”
برج گنبد قابوس در اجلاس سی و ششم یونسکو در زمره میراث جهانی ثبت گردید.